Ελευθερία και μεγάλοι πολιτικοί....

Η απλή λογική δεν δείχνει ότι η οικονομική ελευθερία είναι απραγματοποίητη. Δείχνει μονάχα πως έχει τους νόμους της και τα όριά της. Δείχνει και κάτι άλλο ακόμα: πως μόνο από τη στιγμή που θα κατορθώσω ν' ανακαλύψω το σύστημα των νόμων της ζωής θα μπορώ ν' αρχίσω να μιλάω θετικά και για ελευθερία.

Η έννοια αυτή  "περιγράφεται", υπόκειται δηλαδή σε κάποιο σχήμα, διαφορετικά απομένει άμορφη, ανεύθυνη, και τότε αντί να καθηλωθεί, εξανεμίζεται. Είναι ο κινδυνος κάθε ρητορείας απλοϊκής ή ύποπτης γύρω από την ελευθερία. Κανένα κοινωνικό σύστημα δεν την περιόρισε όσο ο εφαρμοσμένος σοσιαλισμός.


Θ' ανακαλέσω κάποιες κουβέντες του Καρλ Γιάσπερς, του στοχαστή που βγήκε ανέπαφος από το καμίνι του ολοκληρωτισμού:

"Το τρομερό είναι πως μέσα στην ίδια την ελευθερία υπάρχει ένας συντελεστής αυτοκαταστροφής. Ο πολιτικά ελεύθερος κόσμος είναι χαμένος αν μεγάλοι πολιτικοί δεν εμφανίζονται σε κάθε γενιά (...). Μπορεί κανένας να εφαρμόσει στην περίπτωσή τους αυτό που λέγανε για τον Περικλή: από τη στιγμή που ανέλαβε να κυβερνήσει την Αθήνα, δεν τον ξαναείδανε πια να γελάει.

"Διαφορετικά είναι τα πράγματα με τους πολιτευόμενους (...). Απαλλαγμένοι από δισταγμούς, ενεργούν εν ονόματι της ελευθερίας εναντίον των συνθηκών που διασφαλίζουν την ελευθερία. Σαν εκτεθούν, τραβάνε την ουρά τους με ψευτιές ή μ' ευφυολογήματα. Με τη συμπεριφορά τους εξυβρίζουν το κοινοβούλιο· το δεύτερο τούτο, μ' όλο που έχει τον ίδιο μ' εκείνους χαρακτήρα, δεν το καταλαβαίνει και δεν του περνάει από το νου να πετάξει στο δρόμο πρόσωπα σαν κι αυτούς, που αποτελούν βλασφημία για το πνεύμα της πολιτικής. Με φράσεις αισθηματολογικές, παίζουν την κωμωδία της σοβαρότητας. Είναι οι νεκροθάφτες της ελευθερίας".

Κι αυτό εδώ ως προσωρινή κατακλείδα: "Δεν χωρεί αμφιβολία πως μέσα στην ελευθερία ο κίνδυνος καταστροφής είναι μεγάλος και η ολική καταστροφή μπορεί να συντελεστεί. Δίχως όμως ελευθερία η καταστροφή είναι βέβαιη".

Σύστημα λοιπόν αμοιβαίων καταναγκασμών, μια ισορροπία λεπτότατη, υπό συνεχή αναθεώρηση, προσπάθεια του ανθρώπου ισόβια να βρει τη χρυσή τομή.  Ώς εδώ, η ελευθερία εφανίζεται ως άθλημα, κάποτε τυλιγμένο σ' αίγλη, άλλοτε όμως, συχνότερα, αφανέρωτο, θυσιασμένο, δραματικό. Ο Γιάσπερς μας βοήθησε να περάσουμε από την ωμότερη έκφραση του καταναγκασμού, την οικονομική, στην αμέσως ανώτερη, την πολιτική. Έχει, λοιπόν, το δικαίωμα να του δώσουμε κι άλλη μια φορά το λόγο:

"Αν αποκρούσει κανένας την πολιτική ελευθερία, δεν απομένει πια παρά η απολυταρχία, ο εξουσιασμός της πλεειοψηφίας από μια μειοψηφία εν ονόματι μιας αυθεντίας την οποία όλοι έχουν χρέος ν' αναγνωρίζουν. Αλλά στην απολυταρχία αυτήν αντιπροβάλλεται μια αρχή αδιάσειστη: άνθρωποι πάντοτε είναι αυτοί που προστάζουν άλλους ανθρώπους (...) δεν είναι ο Θεός μήτε η Αλήθεια καθεαυτή"...