ΜΙΑ ΛΟΞΗ ΗΛΙΑΧΤΙΔΑ γλίστρησε αργά από τη θύρα μέσα στο δωμάτιο, χαϊδεύοντας το πολύχρωμο ψηφιδωτό του δαπέδου και θερμαίνοντας διαδοχικά τις κοκκινωπές σάρκες του σκοτεινού τραγίσιου θεού, τις λευκότερες κνήμες μιας κοντινής νύμφης και τα πράσινα διακοσμητικά μοτίβα που τους τριγύριζαν. Σε λίγο σκαρφάλωσε το σκαλιστό πόδι του τραπεζιού και πλαγιοδρόμησε κατά τους ώμους του άντρα που καθόταν και διάβαζε ανέμελος, με τη ράχη γυρισμένη στη θύρα και στο φως της. Από κει προχώρησε κι άγγιξε το σωρό παπύρους που γέμιζαν ακατάστατα το τραπέζι, καθώς ο μελετητής τους συμβουλευόταν κάθε τόσο κρατώντας σημειώσεις.
Τέλος η αχτίδα πήδηξε αντίκρυ, σ' ένα αγαλματάκι της Αφροδίτης μισοξαπλωμένης στη ράχη ενός δελφινιού, μ' ένα μικρό παιχνιδιάρη Έρωτα που, καβάλα στην ουρά του ψαριού, της πρόσφερε έναν καθρέφτη. Πίσω απ' αυτά ο τοίχος σκεπαζόταν από μια πλατιά σύνθεση: το συναπάντημα της Ναυσικάς και του Οδυσσέα. Η αχτίδα έφτασε ώς το φιλόξενα απλωμένο χέρι της βασιλοπούλας, κι εκεί τη βρήκαν τα μάτια του Δίωνα όταν τα σήκωσε μια στιγμή από τους παπύρους...
Οι Γραικύλοι είναι ο τίτλος ενός ιστορικού μυθιστορήματος του Ρόδη Ρούφου που το τέλειωσε το 1967 και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος (1967), τις εκδόσεις Ωκεανίδα (1999) και τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη (2008).
Άρχισα να το πρωτοδιαβάζω στην εφημερίδα Το Βήμα, όπου δημοσιευόταν σε συνέχειες. Μου άρεσε κι άρχισα να το αντιγράφω. Ακόμη τότε δεν είχα την οικονομική ευχέρεια ν' αγοράσω το βιβλίο. Ο πατέρας μου αγόραζε εφημερίδες κι έτσι είχα τη δυνατότητα της ενημέρωσης, όχι μονάχα για την πολιτική επικαιρότητα αλλά και για τα θέματα πολιτισμού. Οι επιφυλλίδες του Βήματος και η αρθρογραφία για τα τεκταινόμενα κυρίως στο χώρο του θεάτρου και των γραμμάτων στον κόσμο, μου έδωσαν την ευκαιρία να είμαι κι εγώ ενημερωμένος για τα πάντα.
Συζητώντας σήμερα στο τηλέφωνο με έναν φίλο μου, γνωστό συγγραφέα, για την κατάσταση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί μετά τις πρόσφατες εκλογές, αποφανθήκαμε ότι είμαστε σε πλήρη αδυναμία να δώσουμε μια λογική ερμηνεία για τον τρόπο σκέψης των νεοελλήνων. Σε κάποια αποστροφή του λόγου, είπα τη λέξη "Γραικύλοι" για τους σημερινούς Έλληνες που δεν ξέρουν τι θέλουν, και σε τι θεό πιστεύουν. Αυτομάτως μου ήρθε στο νου το μυθιστόρημα του Ρούφου.
Αλλά ποιοι λέγονταν έτσι; "Γραικύλοι" ονομάστηκαν υποτιμητικά από τους Ρωμαίους οι ξεπεσμένοι Έλληνες του 2ου και 1ου π.Χ. αιώνα. Αυτόν ακριβώς τον πολιτικό και ηθικό ξεπεσμό, τον καιροσκοπισμό και την άγονη νοσταλγία για την κλασική Ελλάδα, πραγματεύεται αριστοτεχνικά ο Ρόδης Ρούφος, με ζωντάνια, με φαντασία αλλά με επιστημονική ακρίβεια στο μυθιστόρημά του, παρουσιάζοντας μια από τις λιγότερο γνωστές εποχές της ελληνικής ιστορίας: την εξέγερση της Αθήνας εναντίον των Ρωμαίων στα έτη 88-86 π.Χ., καθώς και την σκληρή της τιμωρία...
Αναφέρεται στην ήττα των Αθηναίων από τους Ρωμαίους το 86 π.Χ. και την πυρπόληση του κλεινού άστεως από τον Σύλλα. Τότε ο Αθηναίος Δίων, ο πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα του Ρόδη Ρούφου, ελπίζει οι Αθηναίοι να μη γίνουν «γραικύλοι» και να πορευθούν στην υπό τους Ρωμαίους αιχμαλωσία με βάση το λόγο του Σωκράτη στον «Φαίδωνα»: « ἀδεῶς (σ.σ.άφοβα) καὶ γενναίως».
Για το τι σημαίνει αυτός ο λόγος ο ίδιος ο Δίων εξηγεί:
«Μη λυγίσεις νου, στον ύστατο τούτο πειρασμό. Μείνε ελληνικός, μην παραιτηθείς από τη καθαρή σου θέαση...ἀδεῶς καὶ γενναίως. Αυτό θα μείνει από τον Ελληνισμό, αυτό δεν θα το καταστρέψουν οι λεγεώνες. Αν ποτέ σκοτεινιάσει ο κόσμος από καινούργιους βαρβάρους και δεισιδαιμονίες η λέξη "Έλληνας" ας εξακολουθήσει να σημαίνει εκείνον που κρατάει τη σκέψη του άφοβη και αδέκαστη... Εμείς πρέπει τάχα να γίνουμε μια ξεπεσμένη ράτσα κολάκων, ταπεινοί και περιφρονημένοι Γραικύλοι;»
Και απαντά ο ίδιος:
«Όχι. Δεν θα σβήσει ο ελληνισμός, γιατί είναι μια έννοια που ξεπερνάει τις εφήμερες τύχες των φυλών..»
Μοιραία λοιπόν συνταίριαξα εκείνη την εποχή με τη σημερινή... Άλλωστε και ο Ρούφος γράφει τους Γραικύλους με σκοπό να τους συνδέσει με τη σύγχρονή του πραγματικότητα.
No comments:
Post a Comment