Την ανθρωπότητα την αποτελούν περισσότεροι νεκροί παρά ζωντανοί...

ΣΠΑΝΙΑ συλλογιζόμαστε πως κάθε ατομική μας κρίση εκφράζει την κρλιση μιας ατέλειωτης σειράς νεκρών, που μας άνοιξαν το δρόμο και που αναπνέουν μέσα μας. Με την έννοια τούτη περίπου έλεγε ο Αύγουστος Κοντ ότι την ανθρωπότητα την αποτελούν περισσότεροι νεκροί παρά ζωντανοί.

Όταν διαλέγω μια στάση απέναντι σ' ένα γεγονός, όταν αντιδρώ απέναντί του συνειδητά ή ασύνειδα, πολύ περισσότερο όταν προσδιορίζω τη μελλοντική μου συμπεριφορά  στη ζωή,  κι ακόμα περισσότερο όταν αναδιπλώνομαι κι αποφαίνομαι ότι είμαι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος, δηλαδή ότι θα γκρίνω ή ότι θ' απορρίψω, βάζω σε κίνηση το ηθικό σύστημα ενός ολόκληρου πολιτισμού που προϋπάρχει, που τον περιέχω και που με περιέχει.


Ενεργώ ως πνευματικός απόγονος του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Καρτέσιου και του Καντ, του Κοπέρνικου, του Νεύτωνα και του Αϊνστάιν. Δεν έχει καμιά σημασία αν τους ξέρω καλά όλους αυτούς ή όχι, αν τους έχω μελετήσει σε βάθος, αν είμαι ή όχι σε θέση να προσδιορίζω την πατρότητα των ιδεών μου και των αρχών μου. Σημασία έχει πως ομολογώ πίστη στις τάδε και τις δείνα αξίες ζωής, που τις αποκάλυψαν, τις θεμελίωσαν κάποιοι άλλοι.

Βλέπουμε σήμερα ότι η γλώσσα, γραφόμενη και λαλούμενη, αδυνατίζει προς όφελος μιας-δυο διεθνικού πλάτους ξένων γλωσσών. Τα μέσα επικοινωνίας καταργούν τις διακρίσεις, τις ιδιοτυπίες.  Η επιμιξία αλλάζει τη βιολογική σύσταση των ερχόμενων γενεών. Οι νέες οικονομικές συνθήκες υπαγορεύουν νέους συνδυασμούς, σε υπερεθνική κλίμακα, μιαν αποδέσμευση από απομονωτισμούς, αυτάρκειες γνήσιες ή πλαστές.  Οι νέοι όροι ζωής επιβάλλουν το ξεπέρασμα  των ιδανικών που ίσαμε χτες περνούσαν για ιερά ή περίπου: το απαραβίαστο της επικράτειας, το χρέος να σκοτώνεσαι για να την υπερασπίζεις, τον χωριστικό χαρακτήρα της θρησκείας...

Δεν είναι καθόλου απίθανο, ύστερα από διακόσια χρόνια, σ' αυτήν εδώ τη γωνιά της γης, οι άνθρωποι να μιλάνε εγγλέζικα ή δεν ξέρω ποια άλλη γλώσσα που θα έχει γίνει όργανο κοινής συνεννόησης.

Αν κάποιος πει ότι η προφητεία τούτη είναι απαισιόδοξη, θα τον ρωτήσω γιατί να μην είναι άλλο τόσο αισιόδοξη, χάρη στη λογική  ακριβώς της αισιοδοξίας. Τι θα πει αισιόδοξη άποψη; Να εμπιστεύεσαι στις δυνάμεις της ζωής, στη νομοτέλεια που οικοδομεί το μέλλον. Να επιδοκιμάζεις την οικονομία της. Δεν είναι στο χέρι κανενός να διατηρήσει τύπους ή μορφές ζωής όταν άλλες μορφές ζωής έρχονται να τα εκτοπίσουν με την πρακτική δύναμη της ιστορικής ανάγκης.
Σήμερα, περνάμε ένα μεταβατικό στάδιι, γι' αυτό και εκείνοι ακόμα που έχουν πάρει θέση με το αύριο, διαφημίζουν την ευλαβική τους προσήλωση στο χτες, από φόβο μήπως έρθουν  σε αντίθεση με το δημόσιο αίσθημα.