ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΟΛΙΣΘΗΜΑΤΑ

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΣΤΗΣ ΛΙΘΙΝΟΣ

Όσοι έτρεφαν την ελπίδα ότι, με την επανέναρξη λειτουργίας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης η κατάσταση στο ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό τοπίο θα βελτιωνόταν, έχουν αρχίσει να απογοητεύονται. Όλες οι σχετικές κινήσεις, αποδείχτηκε πως έγιναν σπασμωδικά, χωρίς καμία προεργασία. Οι υποτιθέμενες νέες βάσεις, του πολλά διαφημιζόμενου κρατικού φορέα ενημέρωσης, αποδεικνύονται το ίδιο σαθρές, όπως και οι προηγούμενες.

Εκεί που η κατάσταση εμφανίζεται επιεικώς απαράδεκτη, πάντως, είναι στο ζήτημα της ορθής χρήσης της γλώσσας. Νεοπροσληφθέντες παρουσιαστές ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών, αποδεικνύονται εντελώς απαράσκευοι για το έργο που τους έχει ανατεθεί. Αγνοούν στοιχειώδεις γλωσσικούς κανόνες, με ολέθρια αποτελέσματα για τους ακροατές και τους τηλεθεατές.

Τα πράγματα, όμως, είναι απλά. Αν είχαν σχέδιο για το ζήτημα οι ιθύνοντες της ΕΡΤ, χωρίς να διαθέσουν αρκετά χρήματα, θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν πολλά. Δεν νοιάζονται όμως, δυστυχώς, για την ελληνική γλώσσα. Άλλα, σημαντικότερα θέματα, φαίνεται ότι τους απασχολούν.

Θυμίζω, για όσους είτε δεν το θυμούνται είτε δεν το γνωρίζουν, πώς αντιμετωπίστηκε το ζήτημα μετά την εκλογική νίκη και την άνοδο στην εξουσία το 1981 του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Από τους τότε υπευθύνους του χώρου της Παιδείας δόθηκε μεγάλη έμφαση στο γλωσσικό ζήτημα και στην ορθή χρήση της δημοτικής γλώσσας. Προς αυτή την κατεύθυνση, έχοντας συνειδητοποιήσει την ισχύ της Τηλεόρασης, συνεργάστηκαν με τους τότε αρμοδίους της ΕΡΤ. Προκειμένου να ενημερωθεί με ευσύνοπτο αλλά έγκυρο τρόπο ο πληθυσμός, επιλέχθηκε η καθιέρωση ειδικών τηλεοπτικών εκπομπών, που απευθύνονταν σε εκατομμύρια θεατές και όχι σε περιορισμένο αναγνωστικό κοινό. Για την επιτυχία του εγχειρήματος κλήθηκαν να βοηθήσουν οι πλέον ειδικοί. Έτσι, κάθε Πέμπτη βράδυ, μετά το Δελτίο Ειδήσεων των 9 της ΕΡΤ, μεταδίδονταν πεντάλεπτα με τον τίτλο «Η γλώσσα μας». Σε αυτά, καθηγητές μεγάλου επιστημονικού κύρους, όπως ο Μανόλης Ανδρόνικος, ο Ιωάννης Θ. Κακριδής, ο Εμμανουήλ Κριαράς και ο Μιχαήλ Σακελλαρίου, μιλούσαν για συγκεκριμένα θέματα της σωστής δημοτικής και διόρθωναν λάθη, του γραπτού κυρίως λόγου.

Η απήχηση που είχαν τα γλωσσικά πεντάλεπτα μεταξύ του πληθυσμού ήταν τεράστια. Πολλοί ήταν εκείνοι, που περίμεναν με ανυπομονησία την έναρξη της εκπομπής και κρατούσαν αναλυτικές σημειώσεις πάνω στα όσα έλεγαν οι ειδικοί. Από αρκετούς τηλεθεατές, μάλιστα, διατυπώθηκε η γνώμη πως τα εκφωνούμενα κείμενα έπρεπε να τυπωθούν σε τομίδια και να αποτελέσουν πολύτιμα αποκτήματα κάθε βιβλιοθήκης. Αυτό, κατά περίεργο τρόπο, δεν έγινε. Μόνο ο Εμμανουήλ Κριαράς, όσο γνωρίζω, έστερξε στο σχετικό αίτημα. Τα ολιγοσέλιδα κείμενά του, συμπεριέλαβε στο βιβλίο του «Τα πεντάλεπτά μου στην ΕΡΤ και άλλα γλωσσικά» (Θεσσαλονίκη, Μαλλιάρης-Παιδεία, 1988). Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να αναζητήσει το παραπάνω βιβλίο, που γνώρισε απρόσμενη εκδοτική επιτυχία και κυκλοφορεί ακόμα, ώστε να μελετήσει τα σχετικά άρθρα. Θα του φανούν εξαιρετικά χρήσιμα στη δουλειά του.

Η τόσο απλή κίνηση των τότε υπευθύνων της ΕΡΤ, τα χρόνια που ακολούθησαν, βελτίωσε θεαματικά την κατάσταση. Κάποια στιγμή όμως τα πράγματα άρχισαν να μεταβάλλονται και σταδιακά φτάσαμε στο σημερινό επίπεδο της γλωσσικής αναρχίας.

Ιδού, για τους υπευθύνους της ΕΡΤ, πεδίον δόξης λαμπρόν. Θα σκεφτούν μια ιδέα ώστε να δώσουν λύση στο πρόβλημα ή θα εξακολουθήσουμε να υφιστάμεθα καθημερινά τα γλωσσικά ολισθήματα των νεόκοπων συνεργατών της;

Κάποια στιγμή, αν δεν βελτιωθεί κατάσταση, το κοινό θα αγανακτήσει. Σε μια τέτοια περίπτωση, δεν θα ευθύνεται που θα αλλάζει συχνότητα, με αποτέλεσμα οι σταθμοί της ΕΡΤ να συγκεντρώνουν μονοψήφια ποσοστά ακροαματικότητας και τηλεθέασης.