ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΡΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ!!!!!

Τάσσος (Αλεβίζος Αναστάσιος), 1914-1985. Τα παιδιά της ασφάλτου, 1974. Ξυλογραφία, 69 x142 εκ. Δωρεά Α. Τάσσου και Λουκίας Μαγγιώρου, Αρ. έργου: Π.7282 (Εθνική Πινακοθήκη)

 Διαβάζοντας... τα ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ, του καθ. Διον. Α. Ζακυθηνού, στην ελληνική έκδοση του 'Βύρωνος' του André Maurois [μετάφραση Τάκη Μπαρλά, έκδοση "Φίλων του Βιβλίου", 1946],  βρήκα κάποια πράγματα πολύ ενδιαφέροντα που βοηθάνε στους σημερινούς προβληματισμούς μας, ενώ είμαστε εγκλωβισμένοι σε μύρια όσα προβλήματα που έχουν σχέση με αυτή την ίδια την ύπαρξή μας ώς έθνους. Και δεν έχει μεγάλη σημασία που απομακρυνθήκαμε από τον εορτασμό της επετείου, αλλά έχει σχέση με το πώς αντιλαμβάνονται και οι κυβερνώντες τα χαρακτηριστικά της επανάστασης για την ανεξαρτησία - αν την επηρέασε η Γαλλική επανάσταση και με ποιο τρόπο...

Ο Αντρέ Μορουά (1889 - 1967), προσπαθώντας να ερμηνεύσει τις αρχές της Ελληνικής Επανάστασης, γράφει:

«Για να επαναστατήσει ένας λαός, πρέπει να πιστεύει στην επανάσταση. Και μόνο από τη Γαλλική Επανάσταση οι Έλληνες, όπως οι Ιταλοί, όπως οι Πολωνοί, έμαθαν τις λέξεις λευτεριά, δικαίωμα των λαών. Η Μασσαλιώτιδα μεταφράστηκε ελληνικά, ο Μπάιρον με τις στροφές του "Τσάιλντ Χάρολντ" κίνησε το ενδιαφέρον της Ευρώπης για την τύχη αυτών των λαών. Οι ίδιοι έπαψαν να θεωρούν τη σκλαβιά τους σαν ένα φυσικό νόμο. Ήταν σα να έπαυαν να είναι σκλάβοι…»

Δεν έχω καμιά δυσκολία να παραδεχτώ –σημειώνει ο Ζακυθηνός – ότι εξ όλων των δυνάμεων, αι οποίαι διέπουν τας ανθρωπίνας κοινωνίας και δεσπόζουν των γεγονότων, αι πνευματικαί είναι αι μάλλον ατελέσφοροι. Γνωρίζει όμως την πτυχήν  τίνος μεγάλου προβλήματος ανασύρει ο Μορουά δια της ομολογίας αυτής; Πράγματι εάν υπάρχη ανθρώπινον κίνημα, το οποίο να δονήται τόσον πολύ από πνευματικάς αξίας, το κίνημα αυτό είναι η Ελληνική Επανάστασις. Αλλ’ αι πηγαί των πνευματικών αξιών, αι οποίαι διετήρησαν το ελληνικόν έθνος και το ωδήγησαν προς την αποκατάστασίν του, είναι πολύ απώτεραι από την Γαλλικήν Επανάστασιν. Τα γεγονότα της Γαλλίας εξωτερικώς μόνον επηρέασαν τα ελληνικά πράγματα δια της αναπτερώσεως των ελπίδων, ωρισμένων  ηγετικών μορφών και δια της δημιουργίας ευμενούς ατμοσφαίρας εις διεθνείς κύκλους.

Πρέπει εν πρώτοις να τονισθή ότι η Επανάστασις του Εικοσιένα είναι σταθμός, ο οποίος σημειώνει την ευτυχή απόληξιν των ελληνικών επαναστάσεων. Το απελευθερωτικόν κίνημα, αυτό καθ’ εαυτό, παλαιόν όσο και η Δουλεία αποτελείται από μίαν διαρκή κατάστασιν αντιστάσεως, εκδηλουμένην υπό διαφόρους κατά τόπους και χρόνους μορφάς, και από μίαν αδιάλειπτον σειράν πολιτικών ενεργειών και ενόπλων εξεγέρσεων.  Όλαι δε αι ενέργειαι αύται, αποτέλεσμα πίστεως και συνειδητής κατευθύνσεως και όχι απλώς αντιδράσεως εις καταπιέσεις, αποβλέπουν προς ένα απώτερον σκοπόν. Η ηπειρωτική επανάστασις του Σεπτεμβρίου του 1611 εμπνέεται από την απελευθερωτικήν προσπάθειαν. Ο αρχηγός της, κατά την μαρτυρίαν ηπειρωτικού χρονικού, «δια της αστρολογίας εγνώρισεν ότι μέλλει να γίνη ελευθερωτής όχι μόνον των Ιωαννίνων, αλλά και των λοιπών πόλεων, μάλιστα και εις την Κωνσταντινούπολιν να εισέλθη και αυτός ο βασιλεύς να τον σηκωθή» [Δ. Σάρρου, Μαξίμου Ιερομονάχου του Πελοποννησίου, Λόγος στηλιτευτικός κατά Διονυσίου του επικληθέντος Σκυλλοσόφου και τω ν συναποστησάντων αυτώ εις Ιωάννινα εν έτει 1611. Ηπειρωτικά Χρονικά, τόμος 3 (1928), σελ. 181].

«Κωνσταντίνον πολυχρονεμένον» ονομάζουν οι αφελείς Μανιάτες τον Κάρολο Gonzaga, δούκα του Nevers, απόγονο των Παλαιολόγων του Μομφερράτου και επίδοξο διάδοχο των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου [1612].

Δεν θα μακρηγορήσω, αλλά μου έρχεται στο νου το εξαίσιο δημοτικό τραγούδι που ισοπεδώνει κάθε άλλη αρνητική για την επανάσταση και την απελευθέρωση κατάθεση:

Νάμουν το Μάη πιστικός, τον Αύγουστο δραγάτης

και στην καρδιά του χειμωνιού νάμουνα κρασοπούλος.

Μα πιο καλά 'ταν νάμουνα αρματολός και κλέφτης.

Αρματολός μες στα βουνά και κλέφτης μες στους κάμπους,

νάχα τα βράχια αδέρφια μου, τα δέντρα συγγενάδια,

να με κοιμάν οι πέρδικες, να με ξυπνάν τ' αηδόνια,

και στην κορφή της Λιάκουρας να κάνω το σταυρό μου,

να τρώγω τούρκικα κορμιά, σκλάβο να μη με λένε...

Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να επιμείνουμε. Η Επανάσταση του Εικοσιένα είναι η ωρίμανση ενός κινήματος, που επί αιώνες με τις υλικές και τις πνευματικές δυνάμεις παρασκεύασε το έθνος. Επεισοδικά μόνο και εξωτερικά η Γαλλική Επανάσταση άσκησε κάποια επίδραση. Κι αν οι Έλληνες δεν απόκτησαν την ελευθερία τους νωρίτερα [απάντηση στον Μορουά], τούτο δεν σημαίνει ότι είχε δάνεια και ετερόφωτη την παρόρμηση προς την ελευθερία. Απλώς οι μεγάλες ευρωπαϊκές συγκρούσεις του τέλους του ΙΗ΄ και των αρχών του ΙΘ΄ αιώνα ανέτρεψαν την έως τότε υφιστάμενη ισορροπία των δυνάμεων στην ηπειρωτική Ευρώπη και στις θάλασσες και επέτρεψαν στους Έλληνες να δημιουργήσουν τις οικονομικές προϋποθέσεις για να επωφεληθούν από τις ευνοϊκές συνθήκες της ευρωπαϊκής πολιτικής.