Πάσχο, η ποθούμενη "ανανέωση" δεν εκφράζεται με το "Ποτάμι"

Ο K.Θ. Δημαράς (καθιστός, δεύτερος από αριστερά) ανάμεσα σε συγγραφείς της γενιάς του '30, όπως οι Γ. Σεφέρης, Ανδρ. Εμπειρίκος, Αγγ. Τερζάκης, Γ. Θεοτοκάς, Ανδρ. Καραντώνης, H. Βενέζης, K. Πολίτης, Γ. Κατσίμπαλης κ.ά.

Ο φίλος Πάσχος Μανδραβέλης, στην κυριακάτικη "Καθημερινή" κάνει μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο μόνιμο αίτημα της "ανανέωσης" της εν Ελλάδι πολιτικής ζωής. Γράφει: Στην Ελλάδα το αίτημα της ανανέωσης του πολιτικού συστήματος φουντώνει συχνά. Εκφράστηκε και το 1981, παρά το γεγονός ότι επισκιάστηκε από το αίτημα της συνολικότερης πολιτικής και κοινωνικής αλλαγής· εκφράστηκε αυτόνομα στα μέσα της δεκαετίας του 1990 με το αίτημα για αποχώρηση των «δεινοσαύρων»· εκφράζεται σήμερα ποικιλοτρόπως και με νέα πολιτικά σχήματα όπως είναι «Το Ποτάμι», ακόμη και με τη σχεδόν ριζική ανανέωση του ψηφοδελτίου της «Ελιάς». Το εξέφρασε και πολύ παλιότερα η αποκαλούμενη «γενιά του ’30» (Ηλ. Βενέζης, Οδ. Ελύτης, Γ. Σεφέρης, Γ. Θεοτοκάς, Αγγ. Τερζάκης, Ανδρ. Εμπειρίκος κ.ά.).

Αφορμή είναι δυο βιβλία και οι ιδέες του Γιώργου Θεοτοκά. Αλλά νιώθω ότι ο αγαπητός Π. Μανδραβέλης εξαρχής υπονομεύει τους συλλογισμούς του, σχεδόν εξισώνοντας το "παλιό αίτημα της ανανέωσης" με τις ανοησίες που πλασάρει στην αγορά ο [κατά δήλωσή του] "ηγέτης" και "πρόεδρος" αυτής της πολιτικής κίνησης που ονομάζεται "Το Ποτάμι", και που καμιά σχέση δεν θα μπορούσε να έχει με τις ανησυχίες, την παιδεία, τα οράματα και τους αγώνες της τρομερής εκείνης Γενιάς του '30. Όσο για τον Γιώργο Θεοτοκά, ήταν πραγματικά ένας πνευματικός άνθρωπος που επιζητούσε τη συσσωμάτωση της δικής του πνευματικής εντιμότητας με τη σκληρή πραγματικότητα της ελληνικής πολιτικής ζωής.

Αν ο K. Θ. Δημαράς - όπως σημειώνει ο Νίκος Αλιβιζάτος [Ο Γιώργος Θεοτοκάς μπροστά σε ένα «κλασικό» δίλημμα: Παράδοση VS νεωτερικότητας] - τον χαρακτήρισε ως τον πιο «καρτεσιανό» εκπρόσωπο της «Γενιάς του '30», κάποιοι νεώτεροι είδαν στα ύστερα γραπτά του την πιο πηγαία έκφραση της νέας Ορθοδοξίας. Όσο για τη θέση που κατά καιρούς τον τοποθέτησαν στην κλίμακα της πολιτικής συμπάθειας, για μεν τους δεξιούς ο Θεοτοκάς ήταν αφελής συνοδοιπόρος - αν όχι και «βλάκας» (K. Τσάτσος) -, για δε τους αριστερούς «μεγαλοαστός» και εκφραστής του ιδεολογικού «διμετώπου» (A. Ελεφάντης). Δεν νομίζω ότι οι ιδεολογικές μεταπτώσεις του Θεοτοκά ήταν τόσο πολλές, ούτε τόσο μεγάλες, ώστε να δικαιολογούν τόσο διαφορετικές αξιολογήσεις. Βενιζελικός «παπαναστασιακών» αποκλίσεων στα νιάτα του, κλασικός σοσιαλδημοκράτης στη δεκαετία του 1940, ουδέποτε μετακινήθηκε έκτοτε από τον χώρο της Κεντροαριστεράς και του ευρύτερου Κέντρου.



Όταν λοιπόν μιλάμε για τη Γενιά του '30 και το αίτημα της ανανέωσης που τότε αυτή πρόβαλε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνες οι προσωπικότητες που μάχονταν για την "ανανέωση" είχαν καλή ενημέρωση, ευρύτατη παιδεία, και ιδέες. Φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν διέγραψαν το παρελθόν και την παράδοση. Ποια προσωπικότητα σήμερα ή ποιος πολιτικός σχηματισμός θα εκφράσει αυτό το μόνιμο αίτημα της ανανέωσης, κανείς δεν μπορεί να το ξέρει ούτε φυσικά δεν είναι δυνατό να το ταυτίζει με αφελείς μπεχλιβάνηδες της πολιτικής αγοράς, με φανατισμένους και απαίδευτους ηγετίσκους.

Info
Λυκούργος Κουρκουβέλας, "Γιώργος Θεοτοκάς", εκδ. "Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία".
Γιώργος Θεοτοκάς, "Στοχασμοί και σκέψεις: πολιτικά κείμενα 1925-1966" [επιμ. Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Μιχάλης Τσαπόγας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας.