ΟΙ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΕΝΕΣ ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ!!!!!!

Θα έχετε προσέξει ότι στις μέρες μας όλοι μιλάνε για τις περιβόητες "αγορές", οι οποίες έχουν γίνει μπαμπούλες για τη δύστυχη χώρα μας. Όλοι μιλάνε με άξονα αναφοράς τις ΑΓΟΡΕΣ και ο κακομοίρης ο λαουτζίκος απορεί τι είδους "όντα" είναι αυτές και ποιοι τις κουλαντρίζουν. Πάντως, φαντάζεται κανείς τεράστια οικοδομήματα, αχανή γραφεία, χωρίς βιβλιοθήκες, μονάχα κάτι πίνακες ακαταλαβίστικους, και διάφοροι τύποι με κοστούμια και γραβάτες να γράφουν, να μιλάνε στα τηλέφωνα, να στέκονται στις γωνιές των γραφείων τους, να κρατάνε το πηγούνι τους, με το ένα χέρι στην τσέπη και το άλλο να πηγαιοέρχεται σαν του Καραγκιόζη, ενώ κουβεντιάζουν...

«ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΠΑΡΙΣΙ, ΟΙ ΔΥΟ ΜΑΣ…»

Τελευταία, όταν κάθομαι στο γραφείο μου, μπροστά στον υπολογιστή, νιώθω ότι κάνω μια βόλτα στην πλατεία της πόλης και φυσικά μου έχουν φύγει πολλές ψευδαισθήσεις και δεν κάνω πλέον ούτε το μεγαλεπήβολο σχέδιο του Μπαλζάκ: «Και τώρα Παρίσι, οι δυο μας» και πολύ περισσότερο ούτε το όνειρο του Ζολά να διορθώσει την κοινωνία. Δεν ξέρω βέβαια όταν αυτοί κάθονταν στο γραφείο τους για να γράψουν, αν κρύωναν τον χειμώνα ή έσκαγαν από τη ζέστη το καλοκαίρι. 

Ένα είναι βέβαιο ότι κατάφεραν φοβερά και τρομερά, να γράψουν αριστουργήματα κι εγώ τώρα αραχτός στη ζεστασιά μου δεν φιλοδοξώ να μοιάσω σε κανέναν από τους δυο. Αναλώνομαι σε πεζά, μα πολύ πεζά πράγματα. Ωστόσο, θεωρώ ότι μια απόσταση, μπορεί και προσωρινή, μια μεταφορά σε άλλον περίγυρο, μπορεί να βοηθήσει στο να επισημάνει κανείς και να συνειδητοποιήσει ατέλειες του οικείου του χώρου, του στενότερου και του πλατύτερου.

ΣΤΟΝ ΔΙΚΟ ΜΟΥ ΚΟΣΜΟ!!!!!

Σας το έχω ξαναπεί ότι η πρωινή βόλτα με τον σκύλο μου είναι μαγευτική!!!!! Θα μπορούσε το ίδιο μαγευτική να ήταν και μια βόλτα στην ομίχλη - και όχι βέβαια μονάχος!!! Δεν με απασχολεί ούτε η πολιτική ούτε η καθημερινή μιζέρια με τις αντιπαραθέσεις, που θέλω πλέον να τις αποφεύγω σαν το διάολο με το λιβάνι. Μ' έχουν κουράσει τα αναμασήματα των πολιτικών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ξέρουμε ότι όλα τα είδη των ζώων συνεννοούνται μεταξύ τους, αλλά την ανωτερότητα του ανθρώπου [αν δεχτούμε ότι υπάρχει κάτι τέτοιο] την θεμελιώνει ο λόγος, ο πέρα από τη λογική.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ... ΣΟΚ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ;;;;

Νομίζω ότι ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε πολιτικό προσωπικό στη χώρα μας τόσο ανόητα φουσκωμένο από τον εαυτό του, τόσο στενοκέφαλα αύταρκες, που δεν σνομπάρισε τόσο πολύ τους πολιτικούς προηγούμενων εποχών, όσο το σημερινό. Και το πιο αξιοθρήνητο είναι ότι στην έπαρση τούτη οδηγεί μια ανεύθυνη πολιτική / κομματική ηγεσία: Σαμαράς [«Δεν μασάμε από απειλές, κύριε Τσίπρα»] , Βενιζέλος [«Βγήκατε πολύ νωρίς στην πιάτσα κύριε Τσίπρα»], Τσίπρας [«Δεν συμπεριφέρεστε ως πρωθυπουργός αλλά ως ψευτόμαγκας» στον Σαμαρά. «Πήγα στο Τέξας για να μάθω πως μονομαχούν στο Ελ Πάσο...» στον Βενιζέλο], Κουβέλης [τι να πει κανείς;;;;], Καμμένος [καμμένος από χέρι... «Τα φασιστοειδή τα οποία έχει μαζέψει ο κ. Σαμαράς αντί να κάνουν πολιτική την ώρα που εξαθλιώνουν τον ελληνικό λαό, επιλέγουν την λάσπη και μετά κρύβονται σαν τις χειρότερες κότες»], Μιχαλολιάκος [στη φυλακή], Θεοδωράκης [αχαρακτήριστος]...

ΣΥΡΙΖΑ: ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΒΙΑΙΗΣ ΩΡΙΜΑΝΣΗΣ

 

Στην ελληνική πολιτική ζωή της τελευταίας εκατονταετίας ποτέ δεν εμφανίστηκε κάποιο κόμμα που να άλλαξε ιδεολογία και θέσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πάντα, μεσολαβούσε ικανός χρόνος, ώσπου να συμβεί κάτι τέτοιο. Κατά την περίοδο αυτή, το κόμμα, λαμβάνοντας υπόψη τόσο την ελληνική όσο και τη διεθνή συγκυρία, προσάρμοζε σταδιακά τις θέσεις του στα νέα δεδομένα. Εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα φαίνεται ότι αποτελεί ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Από τη στιγμή που κατέλαβε τη θέση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης δεν έχουν τελειωμό οι παλινωδίες του. Η αναφορά τους και μόνο θα μπορούσε να αποτελέσει το περιεχόμενο ενός ογκώδους βιβλίου. Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, προκειμένου να γίνει αρεστός σε κάθε ομάδα πληθυσμού, κινδυνεύει να μετατραπεί σε κόμμα χαμαιλέοντα.

«ΤΟΝ ΣΥΛΛΗΨΑΝΕ» και... ΜΕΛΑΓΧΟΛΗΣΑ!!!!

Ο κόσμος γύρω  μας είναι γεμάτος εκπομπές, συνθήματα και μηνύματα. Λίγες όμως είναι οι φορές που το ελατήριο της συμπάθειας με κάνει ν’ ανταποκρίνομαι σε μερικές φωνές που συνηχούν με τη χαρά, την αγάπη, τον ενθουσιασμό για μια ωραία ζωή. Κάπου-κάπου αισθάνομαι αυτή την ανταπόκριση, αλλά τις περισσότερες φορές πέφτω σε τοίχο!!! 

Θέλω να κρίνω τους ανθρώπους από τις πράξεις και όχι από τα λόγια τους. Προς Θεού, μην πάει ο νους σας στα πολιτικά. Εκεί αλλάζει το πράγμα, διότι δεν μπορεί άλλα να λες κι άλλα να κάνεις!!!! Τέλος πάντων, δεν χρειάζεται και πολύ μυαλό, σε όλες τις περιπτώσεις, για να διαπιστώσει κανείς ότι την κοινωνία μας [ντόπια και ξένη] την κατατρύχει η ευτέλεια, πολύ περισσότερο από την κακία. 

ΟΠΩΣ ΤΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΤΙΚΕΝΣ!!!!

Rabbits Reading by Gerald Heffernon.  Visit this sculpture at Shasta Park in Sacramento, California.

 

Πολλές φορές έχω την εντύπωση ότι, εδώ στο διαδίκτυο, απευθύνομαι σε μια πελατεία κυριολεκτικά αδιάφορη. Έχω βέβαια σταθερούς φίλους τους οποίους και εκτιμώ απεριόριστα, αλλά οι περισσότεροι από τους «άλλους» ΜΕ διαβάζουν [αν με διαβάζουν] όπως διάβαζαν στις αρχές του ΙΘ΄ αιώνα τα μυθιστορήματα του Καρόλου Ντίκενς οι κάτοικοι της αγγλικής επαρχίας: για να σκοτώνουν την ώρα τους. Και τώρα έχω την εντύπωση πως όταν κάποιος θέλει να διαβάσει ένα μυθιστόρημα, κάθεται και γράφει ο ίδιος ένα και ξεμπερδεύει.

ΚΑΙ ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΠΟΥ ΦΤΑΣΑΜΕ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΑΛΦΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ;;;;;

Έχετε καταλάβει ή όχι ότι πάντοτε ξεγελιόμαστε γενικεύοντας τα προσωπικά ενδιαφέροντά μας;;;; Ας αφήσουμε τη χώρα μας που έχει ένα υψηλό ποσοστό αγραμμάτων - κι εδώ νοούνται όχι όσοι δεν ξέρουν γραφή κι ανάγνωση αλλά όσοι δεν έχουν κανενός είδους πνευματική εγρήγορση.

Και για να μην αρχίσουν  οι ενστάσεις, σας λέω ότι το μεγαλύτερο τμήμα του πλανήτη από τι κατοικείται;;; Από πνευματικά υπανάπτυκτους. 

Δείτε και τη γειτονική μας Τουρκία που την κυβερνάει ένας άνθρωπος που ζει στον Μεσαίωνα - αναφέρομαι φυσικά στον Ερντογάν. Μην βλέπετε τους εν εγρηγόρσει Τούρκους που ζουν στις μεγάλες πόλεις - η πλειοψηφία εκείνων που ζουν στα βάθη της Ανατολίας, τι είναι;;;

Τα γράφω αυτά για να μην ασχοληθώ με τις πολιτικές εξελίξεις... 

Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΒΓΑΖΕΙ ΕΞΩ ΤΑ ΣΠΛΑΧΝΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΝΑ Τ' ΑΕΡΙΣΕΙ!!!!!!

ΑΝΑΡΩΤΙΕΜΑΙ, αν πω ότι υπάρχει ΚΡΙΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ, πόσοι θα με διαβάσουν και πόσοι θα πουν «πάλι θεωρίες;;;» και θα προχωρήσουν παραπέρα, ψάχνοντας «ειδήσεις» για τις επόμενες κινήσεις του ΓΑΠ ή τις αντιδράσεις του Βενιζέλου ή για το ολονύκτιο «παζάρι» του Χαρδούβελη με την τρόικα ή για τις ισχυρές αναταράξεις που προκαλούν στον ΣΥΡΙΖΑ οι αντικρουόμενες προσεγγίσεις στελεχών του στην προοπτική της συναίνεσης ή για τις τελευταίες κινήσεις του Καρχιμάκη και τις εξελίξεις σχετικά με τον Καρατζαφέρη!!!

ΜΗΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΑΝΑΓΡΑΨΟΥΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ;

Κατά τις προεκλογικές περιόδους, όπως είναι αυτή που διανύουμε, τα πολιτικά κόμματα σχεδιάζουν προσεκτικά τις κινήσεις τους. Προσπαθούν να λειαίνουν τις θέσεις τους, ώστε να γίνουν αρεστά στο ευρύ κοινό, γεγονός που θα τους προσπορίσει εκλογικά κέρδη. Όλες οι παραπάνω κινήσεις, μέχρι ενός σημείου, είναι κατανοητές. Όταν όμως επιχειρούν να πλαστογραφήσουν ενσυνείδητα την ιστορία τότε τα πράγματα αρχίζουν να κινούνται σε επικίνδυνες ατραπούς.

Αφορμή για το σχόλιό μου αποτέλεσε η ανακοίνωση που, σε δύο εκδοχές, εξέδωσε ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς στις 14 Νοεμβρίου, με την ευκαιρία των εορτασμών της 41ης επετείου των γεγονότων του Πολυτεχνείου.

ΤΙ ΣΑΜΑΡΑΣ - ΤΙ ΤΣΙΠΡΑΣ!!!! ΤΙ ΔΕΞΙΑ - ΤΙ ΣΥΡΙΖΑ!!! Το ίδιο νόμισμα είναι...

Λίγο πριν ανέβει ο Σαμαράς στην εξουσία και γίνει πρωθυπουργός, έγραφα τα εξ αμάξης εδώ στο face book, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι εκ των φίλων. Είχα καταντήσει σχεδόν μανιακός αντισαμαρικός, διότι απλώς προέβλεπα τις εξελίξεις με πρωθυπουργό αυτόν τον τυχάρπαστο.

Τότε θυμάμαι ότι μια πολύ καλή φίλη που όμως δεν συμφωνούσαμε πολιτικά μου έγραψε: 

«Βρε Νίκο, τι έχεις πάθει με τον Σαμαρά;;;;»

Η ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ!!!

Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση των εφημερίδων που συστηματικά υπονομεύουν το κύρος κάποιων πολιτών και συκοφαντούν ασύστολα. Στην περίπτωση της Μαργαρίτας Παπανδρέου, βλέπουμε το δημοσίευμα της  εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ. Αποδείχτηκε τελικά ότι όλα ήσαν ψευδή και η κ. Παπανδρέου δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με όσα την είχαν "φορτώσει". Η εφημερίδα επανόρθωσε;;;; Τη ζημιά όμως την έκανε...

Κάποτε πίστευα ότι μονάχα σε μονοκομματικά καθεστώτα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης φοράνε λιβρέα, έχοντας μεταβληθεί σε όργανα πλύσης εγκεφάλων. Τα τελευταία χρόνια αυτό πια δεν ισχύει μονάχα για τα αντιδραστικά καθεστώτα, γιατί έχει γίνει παγκοίνως γνωστό ότι και στις λεγόμενες δημοκρατίες τα ΜΜΕ που είναι διαπλεκόμενες κερδοσκοπικές επιχειρήσεις καθημερινά ασκούνται στην πλύση εγκεφάλων!!!!

Δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στις «ειδήσεις», αλλά εάν δούμε προσεκτικά τα δημοσιεύματα του Τύπου και τις εκπομπές των ραδιοτηλεοπτικών μέσων, θα διαπιστώσουμε ότι «υπακούουν» σ’ αυτή τη λογική. Ιδιαίτερα το ραδιόφωνο και η τηλεόραση έχουν πλημμυρίσει από διατεταγμένες εκπομπές που έχουν αναλάβει τη χειραγώγηση του κοινού, την εκμαύλισή του και την πλύση εγκεφάλου. Δεν φαντάζομαι να υπάρχει εργαζόμενος στα ΜΜΕ που να πιστεύει ότι αυτά λειτουργούν δημοκρατικά, ανεξάρτητα και προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος!!

Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ: Μέρες του ’74

TΟΤΕ που η νεολαία αγωνιούσε, συμμετείχε, είχε οράματα… Τότε που δεν νοιαζόταν για το βόλεμά της… Τότε που το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» είχε πραγματικό αντίκρισμα. Τότε που η νεολαία δημιουργούσε τους ηγέτες της χωρίς να υποψιάζεται ότι συγχρόνως έστρωνε το χαλί για το “νέο κατεστημένο” που θα αντικαθιστούσε τα συνθήματα των αγώνων της με σφηνάκια, μαγκιά και στιλ… Κάθε εποχή ακολουθεί μια διαδικασία ραγίσματος για τη μεγάλη μάζα των γενναίων αλλά αφανών παλικαριών της. Και τα αποτελέσματα αυτού του ραγίσματος αρχίζουν κάποια στιγμή να φαίνονται ή να λέγονται στους φίλους, τις συζύγους ή τις φιλενάδες. Το ζήτημα είναι ότι τότε δεν προείχε η επίγνωση των συνθηκών, αλλά ότι μιλούσε η καρδιά.

Θυμάμαι πως όταν ήμασταν κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο, το απόγευμα της μεγάλης νύχτας και στη διάρκεια μιας συνέλευσης στην αίθουσα των αρχιτεκτόνων, μπαίνει ξαφνικά η Ιωάννα Καρυστιάνη (νομίζω, κάποιος της έδωσε το μήνυμα) και φωνάζει: «Συνάδελφοι, έπεσε ο πρώτος νεκρός στα Χαυτεία»! Όλοι πάγωσαν. Πολύ σύντομα διαπιστώθηκε ότι σ’ εκείνο το χρονικό διάστημα δεν υπήρχε κανένας νεκρός. Ωστόσο, αρκετοί νέοι που βρίσκονταν εκεί, διαπίστωσαν ότι πράγματι εκείνο που διέθεταν μπροστά από τα τανκς, ήταν η καρδιά. Αλλά, πολύ αργότερα, θα καταλάβαινα ότι, από τους «επιζήσαντες», εκείνοι που θα συμμετείχαν στα ανώτατα κλιμάκια των διαφόρων κομματικών σχηματισμών, είχαν κάνει από νωρίς κάποιο ξεκαθάρισμα. Μιλώ για το ξεκαθάρισμα που ο μακαρίτης ο Μάριος Χάκκας, το έκανε σχεδόν στα στερνά του, γράφοντας το «Κοινόβιο»:

Τόσα χρόνια μπουχτίσαμε από θαλαμάρχες, παρεάρχες, ακτινάρχες, όλων των ειδών τους άρχες, όρχεις που μας επέβαλλαν να κατουράμε στη βούτα κατά ομοιόμορφο τρόπο… Ου να χαθούνε. Εμ κι εμείς τ’ ανθρωπάκια που δεχτήκαμε χρόνια να τρώμε στη μάπα τη “ράγια”; Και να σκέφτομαι πως υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που αποδέχονται τους κανόνες μιας τέτοιας ζωής. Τι τους συμβαίνει και χώνονται μέσα στη μάντρα; Πάντως, εγώ, απ’ όσο ξέρω και οι φίλοι μου, σε μάντρα δεν ξαναμπαίνω, οποιαδήποτε μάντρα…

Από τη μεταπολίτευση και δώθε, πολλοί από τους γενναίους, που λέγαμε παραπάνω, άνοιξαν την πόρτα της μάντρας και βγήκαν ως μοναχικοί και χαμένοι άνθρωποι, με μικρές κοιλιές, χέρια σκληρά, και συνέχισαν το δρόμο τους!

Η αλήθεια είναι πως ό,τι έχει κατατεθεί μέχρι σήμερα για τις καυτές εκείνες ημέρες του 1974, περιέχει αρκετά στοιχεία μυθιστορηματικά. Είναι γεγονός ότι η μεγάλη μάζα της νεολαίας που συσπειρώθηκε στο ΠΑΣΟΚ, δηλαδή στον ηγέτη του, ξεκινούσε από ένα γνέψιμό του για να οικοδομήσει κόσμους φανταστικούς. Η έλξη που δημιουργούσε ο Ανδρέας είναι σίγουρα ένα από τα πιο βαθιά μυστήρια της νεότερης πολιτικής ζωής. Όχι, βέβαια, δυσεξήγητο. Ο Ανδρέας εμφανίσθηκε στο πολιτικό προσκήνιο κι αμέσως έγινε το επίκεντρο εκείνων που ήθελαν το ριζικό εκσυγχρονισμό της χώρας μας, την απαλλαγή της από τις ξένες επιρροές και ασφαλώς την κατάλυση της κυριαρχίας των ανακτόρων, η οποία οδήγησε στην κατάρρευση της κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης κατά την κρίσιμη περίοδο 1965-67 και, εν συνεχεία, στη δικτατορία. «Για να είναι ο λαός κυρίαρχος, για να ανήκει η Ελλάδα στους Έλληνες». Έτσι ο Ανδρέας έγινε σύμβολο. Ο λαός και η νεολαία του ιδιαίτερα, τον δέχτηκαν κι άρχισε να ζει ο μύθος του.

Από την ελληνική εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού του BBC θα μεταδοθεί μια δήλωση του Ανδρέα (23 Ιουλίου 1974):

Η νέα νατοϊκή φρουρά εγκατεστάθη στην Ελλάδα. Πηγή της εξουσίας της παραμένουν οι Αμερικανοί, το ΝΑΤΟ και οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις που βαρύνονται σήμερα και με την εθνική προδοσία στο Κυπριακό.

Η τραγωδία της Κύπρου θα σημάνει και το τέλος της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Πρώτη είδηση –για μας– στις εφημερίδες που καθημερινά τις ξεκοκαλίζαμε, μη τυχόν και δούμε κάπου το όνομά του («Το Βήμα», 25 Ιουλίου 1974):

«Ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου με δηλώσεις του προχθές το βράδυ από τη Ρώμη επετέθη εναντίον της υπό σχηματισμόν νέας κυβερνήσεως ως “φρουράς του ΝΑΤΟ” και ότι η πραγματική εξουσία στην Ελλάδα θα παραμείνει στα χέρια των Ηνωμένων Πολιτειών, του ΝΑΤΟ και του ελληνικού στρατού».

Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Στις 26 Ιουλίου συγκροτείται πολιτική κυβέρνηση υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Θυμάμαι πως όταν ακούστηκε ότι έρχεται ο Καραμανλής, βρισκόμουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Έφταναν στ’ αυτιά μας συνθήματα, φωνές, σφυρίγματα αυτοκινήτων. Παρότι επικρατούσε ησυχία και ήσαν ελάχιστοι οι αναγνώστες, εντούτοις κάποιος είπε ότι κάτι διαφορετικό συμβαίνει από εκείνα που ξέραμε μέχρι τότε. Βγήκα έξω, κι έμαθα ότι μεταδόθηκε η είδηση για την επιστροφή του άλλοτε αρχηγού της ΕΡΕ. Ομολογώ ότι βούρκωσα. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι ο άνθρωπος, που ήταν η προσωποποίηση της δεξιάς και όλων όσα γέννησε στα χρόνια που προηγήθηκαν (παρακράτος, δολοφονίες, κυνηγητά, φυλακίσεις κ.λπ.), γυρνούσε! Φαινόταν αδιανόητο ότι μετά από τόσες εθνικές περιπέτειες, ξαναγύριζε ο Καραμανλής! Είχα μουγκαθεί. Έβλεπα τον κόσμο που έτρεχε, άλλος εδώ κι άλλος εκεί, νέοι, μεσήλικες, γέροι, γυναίκες, παιδιά φώναζαν, χοροπηδούσαν. Εκείνη τη στιγμή ήταν αδύνατο να νιώσω τη χαρά της απελευθέρωσης από τα δεσμά της χούντας… Δεν με ένοιαζε αν έχει αλλάξει ο Καραμανλής, αν είναι συγκινημένος, αν είναι ευθυτενής στο παράστημα, αν νοστάλγησε την πατρίδα, αν θέλει να εκσυγχρονίσει την παράταξή του και να την απαλλάξει από όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που την κρατούσαν αγκυλωμένη στη συντήρηση, στη μισαλλοδοξία, στον αντικομμουνισμό και σε όλα εκείνα που δημιούργησαν τη ρευστότητα των προδικτατορικών χρόνων. Δεν με ένοιαζε διότι εμείς θέλαμε μια άλλη Ελλάδα!

Το κυβερνητικό σχήμα δεν ήταν φυσικά πλήρες. Απλώς συγκροτήθηκε για να αντιμετωπίσει τις έκτακτες καταστάσεις που ακόμα κανείς δεν μπορούσε να προσδιορίσει πού οδηγούσαν. Μεταξύ αυτών, ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο Σόλων Γκίκας. Μα δεν είναι δυνατόν! Ακόμα όμως δεν γίνεται να διαμαρτυρηθεί κανείς διότι όλοι σκέφτονται τις εξελίξεις, οι οποίες ασφαλώς πρέπει να είναι χωρίς αστυνομίες, κυνηγητά, Εσατζήδες, εξορίες και τους μισητούς χουνταίους… Στο τηλεοπτικό μήνυμά του ο Καραμανλής θα απευθυνθεί προς τον ελληνικό λαό, αυστηρός, συγκινημένος, κι οπωσδήποτε αμήχανος για την επόμενη μέρα:

Απευθύνομαι προς όλους σας και ιδιαίτερα προς τη νεολαία και τας Ενόπλους Δυνάμεις της χώρας, με πρωτοβουλίαν των οποίων ήνοιξεν ο δρόμος προς την ομαλότητα, και σας ζητώ να εξαρθείτε εις το ύψος των περιστάσεων. Η ομόνοια, η σύμπνοια, η συναδέλφωσις Λαού και Στρατού αποτελούν εθνικήν επιταγήν. Είναι επίσης αυτήν την ώραν εθνική επιταγή η σωφροσύνη, η ψυχραιμία, η συνειδητοποίησις των ευθυνών. Η κυβέρνησις έχει πρώτον και υπέρτατον χρέος να αντιμετωπίσει όλους τους εξωτερικούς κινδύνους, που επεσωρεύθησαν από τα πρόσφατα δραματικά γεγονότα. Την ώραν αυτήν η σκέψις μου στρέφεται πρωτίστως προς την δοκιμαζομένην Μεγαλόνησο, της οποίας την ακεραιότητα θα προασπίσομεν δι’ όλων μας των δυνάμεων, με σταθερότητα και με πίστιν εις τας αρχάς του δικαίου και τας παραδόσεις της ιστορίας μας. Εις την εθνικήν αυτήν αποστολήν θα αφιερώσει η κυβέρνησις εις πρώτον στάδιον τας δυνάμεις της. Δια τούτο δεν έχει ούτε κομματικόν ούτε πολιτικόν χαρακτήρα. Έχει χαρακτήρα σαφώς εθνικόν. Όταν, συν θεώ –και θέλω να ελπίζω συντομότατα– θα έχει αντιμετωπισθεί το εθνικόν θέμα που συνταράσσει ολόκληρον τον ελληνισμόν, η κυβέρνησις ενισχυμένη με νέας δυνάμεις, θα ασχοληθεί με τα πιεστικά προβλήματα του τόπου. Και το κυριότερον εξ αυτών είναι η ταχεία χάραξις της διαδικασίας που θα οδηγήσει στη θεμελίωσιν μιας πραγματικής και προοδευτικής Δημοκρατίας, στο πλαίσιο της οποίας θα έχουν θέσιν όλοι οι Έλληνες…

Η μη συμμετοχή του Ανδρέα στις πολιτικές εξελίξεις, έτσι όπως διαμορφώνονταν υπό τον Καραμανλή, ίσως για τους πολλούς να αποτελούσε μείζον θέμα. Ωστόσο, κανείς μας δεν επιθυμούσε να δει τον Ανδρέα να συμμετέχει σε μια κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Καραμανλή – ίσως να μη το ήθελε κι ο ίδιος ο Ανδρέας που καθυστερούσε τον ερχομό του στην Ελλάδα. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι που ήθελαν την εξαρχής εξουδετέρωσή του, πανηγύριζαν για την «απουσία» του Ανδρέα από τα πολιτικά τεκταινόμενα. Αν συμμετείχε στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας θα είχε προφανώς ελαχιστοποιήσει τις πιθανότητες δικής του δυναμικής παρουσίας στο πολιτικό προσκήνιο, αφού θα είχε αποδεχτεί τον «σωτήριο» ρόλο του Καραμανλή στις εξελίξεις. Ίσως να «είχε επιλέξει για τον εαυτό του και το κίνημά του το ρόλο του διεκδικητή της εξουσίας ως εναλλακτική λύση σε ώριμες κοινωνικές απαιτήσεις, που αργά ή γρήγορα θα προβάλλονταν όταν θα είχε σταθεροποιηθεί η πολιτική δημοκρατία» [Πότης Παρασκευόπουλος: «Ο Καραμανλής στα χρόνια 1974-1985». Φυτράκης / Ο Τύπος ΑΕ.]…

ΑΠΑΡΧΗ επανόδου σε συνταγματική τάξη. Ελεύθεροι όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι. Καταργείται η Γυάρος. Αμνηστεύονται όλα τα πολιτικά αδικήματα. Αποδίδονται οι ιθαγένειες: Νικόλαος Παππάς, Αμαλία Φλέμινγκ, Δημήτριος Οπρόπουλος, Ελένη Βλάχου, Ορέστης Βιδάλης, Βασίλης Εφραιμίδης, Μελίνα Μερκούρη, Ανδρέας Παπανδρέου… επανακτούν την ελληνική ιθαγένεια που την είχαν στερηθεί με την υπ’ αριθμόν Η/1967 Συντακτική Πράξη. Κι άλλη είδηση που για μας θα σημάνει την αρχή του αγώνα («Το Βήμα», 26 Ιουλίου 1974):

«Ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου απεφάσισεν όπως επανέλθη οριστικώς εις την Ελλάδα δια να συνεχίση τον αγώνα δια την προάσπισιν του εθνικού θέματος της Κύπρου, την κατοχύρωσιν της εθνικής ανεξαρτησίας, την εγκαθίδρυσιν αληθούς δημοκρατίας και την κάθαρσιν του δημοσίου βίου».

Αρχίζουν οι πρώτες επαφές με παλιούς συναγωνιστές στην ΕΔΗΝ. Τι κάνουμε; Υπομονή! Στα χρόνια της χούντας ήταν η αγωνία και η προσμονή καλύτερων ημερών. Κανέναν δεν πτοούσαν οι συλλήψεις, τα κυνηγητά, οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια, η λογοκρισία. Από την άλλη μεριά ήταν ο Μάης του ’68 στη Γαλλία, ήταν η σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, ήταν οι αγώνες της αμερικανικής νεολαίας κατά του πολέμου, ήταν η ανατροπή του Σαλβαντόρ Αλιέντε και η δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ στη Χιλή… Υπομονή, λοιπόν! Κι εγρήγορση…

Διαβάζουμε νέα δήλωση του Ανδρέα («Το Βήμα», 27 Ιουλίου 1974):

Η άφεση αμαρτιών στη συμμορία των βασανιστών που έδωσε η κυβέρνηση των Αθηνών στα πλαίσια της γενικής αμνηστίας, αποτελεί ιστορικά απαράδεκτο γεγονός.. Αποτελεί ταυτόχρονα απόδειξη πως η πραγματική εξουσία παραμένει στα χέρια των ίδιων δυνάμεων που καταδυνάστευσαν τον ελληνικό λαό για μια επταετία. Οποιαδήποτε κυβέρνηση που ελέγχεται απ’ αυτές τις δυνάμεις είναι καταδικασμένη να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα που αυτές εκπροσωπούν. Τόσο το πραξικόπημα στην Κύπρο και η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Μεγαλόνησο, όσο και η πολιτικοποίηση της δικτατορίας συναρθρώθηκαν από τις αμερικανικές υπηρεσίες με τη συνεργασία των πρακτόρων τους στην Ελλάδα. Η σκηνοθεσία κόστισε τη ζωή χιλιάδων στην Κύπρο. Η σκηνοθεσία αποβλέπει κατά κύριο λόγο στην εκτόνωση του μεγάλου λαϊκού κινήματος που αναπτύχθηκε κάτω από τη βάναυση δικτατορία και που εκφράστηκε με καταλυτικό τρόπο από τα ελληνικά νιάτα το Νοέμβριο του 1973. Στόχος της πολιτικοποίησης της δικτατορίας είναι, εφόσον κάποτε το επιτρέψουν οι συνθήκες, η εγκαθίδρυση στην Ελλάδα συστήματος καθοδηγούμενου κοινοβουλευτισμού που να επιτρέπει την ψευδαίσθηση πως η Ελλάδα οδεύει προς τη Δημοκρατία ενώ η δομή της εξουσίας παραμένει ανέπαφη για να καταστεί δυνατή η απρόσκοπτη αποικιοποίηση της χώρας μας από το αμερικανικό και ευρωπαϊκό μονοπωλιακό κεφάλαιο για να εξυπηρετηθούν πιο αποτελεσματικά τα στρατηγικά συμφέροντα του ΝΑΤΟ και του Πενταγώνου στη Μεσόγειο. Ο ελληνικός λαός επαγρυπνεί, θα συντάξει τις δυνάμεις του, θα αγωνισθεί και θα νικήσει.

Δημοσιεύεται το Προεδρικό Διάταγμα περί χορηγήσεως αμνηστίας. Έρχεται στην Αθήνα η Μελίνα Μερκούρη, ύστερα από απουσία επτά χρόνων. Μαζί και ο Ζυλ Ντασσέν. Με το ίδιο αεροπλάνο κι ο Νίκος Κούνδουρος. Στο αεροδρόμιο, δεκάδες δημοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ, τηλεοπτικά συνεργεία, σύσσωμο σχεδόν το ελληνικό θέατρο: Κάρολος Κουν, Μάριος Πλωρίτης, Σάββας Χαρατσίδης, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τζένη Καρέζη, Γιώργος Φούντας, Αλέκος Αλεξανδράκης, Νίκος Κούρκουλος, Νόνικα Γαληνέα, Μίμης Κουγιουμτζής, Κώστας Φέρρης… Η Μελίνα: «Είμαι ευτυχισμένη επειδή είμαι ένας πολίτης που θα μπορέσω μια μέρα να ψηφίσω…».

26 Ιουλίου. Διαμορφώνεται η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και ουσιαστικά τα μέλη της είναι στελέχη της δεξιάς και του παραδοσιακού κέντρου. Είναι βέβαια κάποιες προσωπικότητες πολύ γνωστές, όπως οι Μηναίος, Μαγκάκης, Δ. Τσάτσος, Αλαβάνος, Μυλωνάς, Χ. Πρωτοπαππάς, που πραγματικά θα δικαιολογήσουν το «εθνικής ενότητας»! Δημοσιεύεται το υπ’ αριθμόν 519 Προεδρικό Διάταγμα Γενικής Αμνηστίας:

Αμνηστεύονται τα καθ’ οιονδήποτε τρόπον τελεσθέντα μέχρι της δημοσιεύσεως του παρόντος εγκλήματα, τα προβλεπόμενα και τιμωρούμενα υπό των διατάξεων του Ποινικού Κώδικος, του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικος κ.λπ. και αυτόθι αναφερομένων νόμων, ως επίσης και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ’ όσον ταύτα έχουν σχέσιν προς την κατάστασιν την δημιουργηθείσαν από της 21/4/1967. Ομοίως αμνηστεύονται τα αυτά ως άνω εγκλήματα, τελεσθέντα προ της 21/4/1967 και τα προς αυτά συναπτόμενα ή συναφή, εφ’ όσον οπωσδήποτε απέβλεπον προς την ανατροπήν της καθεστηκυίας τάξεως.

Τα δημοσιεύματα του Τύπου της δεξιάς οργιάζουν για τις μελλοντικές κινήσεις του Ανδρέα. Δίνουν και παίρνουν τα φανταστικά σενάρια. Κάπου μας μπερδεύουν. Από τη Ρώμη έρχεται η ανακοίνωση του γραφείου Τύπου του Ανδρέα (1 Αυγούστου 1974):

«Όλα όσα δημοσιεύονται ως δηλώσεις ή συνεντεύξεις του Ανδρέα Παπανδρέου περί ιδρύσεως κόμματος, προγράμματος κ.λπ. και περί συζητήσεων μετ’ άλλων ομάδων, δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια».

Κάπως ησυχάζουμε. Ωστόσο, δεν παύει η αγωνία, η αβεβαιότητα, το ακαταστάλαχτο. Γιατί, στις 9 Αυγούστου 1974, θα διαβάσουμε στις εφημερίδες:

«Πληροφορούμεθα ότι ο κ. Ανδρέας Γ. Παπανδρέου επανερχόμενος εις την Ελλάδα, θα αφιχθεί την Δευτέραν 19ην Αυγούστου και ώραν 6.30 μ.μ. εις το διεθνές αεροδρόμιο του Ελληνικού».

Η ατμόσφαιρα αλλάζει άρδην. Ο Ανδρέας πώς θα είναι, τι θα πει, τι θα κάνει, ποιους θα έχει μαζί του, θα φτιάξει καινούργιο κόμμα ή θα βρεθούμε όλοι μαζί ξανά στην Ένωση Κέντρου; Ο Χρήστος Καρανάσης εκδίδει το βιβλίο του Ανδρέα Η ελευθερία του ανθρώπου. Η καλλιτεχνική κίνηση αρχίζει να ρολάρει. Ο συνθέτης Μάνος Λοϊζος κυκλοφορεί το δίσκο του Καλημέρα ήλιε σε στίχους του ποιητή Δημήτρη Χριστοδούλου, που θα ταυτιστεί με την ψυχική διάθεση του κόσμου για μια νέα ζωή και θ’ αρχίσει να τραγουδιέται αργότερα στις κομματικές συγκεντρώσεις.

Εκείνες τις μέρες κυκλοφορούν και οι δίσκοι Θητεία του Γιάννη Μαρκόπουλου σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου και Συλλογή, με τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου και ερμηνευτή τον Νίκο Ξυλούρη, ενώ η Κολούμπια παρουσιάζει δεκαπέντε μεγάλους δίσκους με τα σημαντικότερα έργα του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος έχει επιστρέψει στην Ελλάδα. Επιστρέφουν, επίσης, οι Ασπασία Παπαθανασίου, Αμαλία Φλέμινγκ, Μαρία Φαραντούρη, Ελένη Βλάχου, Φαίδων Βεγλερής, Αλέκος Παναγούλης…

Η Αθήνα βράζει. Παντού κυκλοφορούν αντιδικτατορικοί, όψιμοι αντιστασιακοί και κάποια ρεπορτάζ, σε ορισμένα έντυπα, αποκαλύπτουν «κορυφαίους πανηγυριστές», οι οποίοι όχι μόνο δεν εθίγησαν από το καθεστώς της 21ης Απριλίου, όχι μόνο δεν επωφελήθηκαν, αλλά μερικοί συνεργάστηκαν στενά με τους καταλυτές της ελευθερίας. Δημοσιεύονται δεκάδες γνωστά ονόματα καλλιτεχνών, πνευματικών ανθρώπων, δημοσιογράφων, που άμεσα ή έμμεσα συνεργάστηκαν ή βοήθησαν στον εξωραϊσμό της χουντικής θεομηνίας.

14 Αγούστου. Άλλη μια μαύρη μέρα ξημερώνει για τον τόπο μας. Η Τουρκία θα εξαπολύσει τον «Αττίλα 2». Κρίσιμη περίοδος για το μέλλον του τόπου. Στις συσκέψεις της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας εξετάζονται όλα τα ενδεχόμενα. Ο φόβος είναι διάχυτος παντού. Ο πρωθυπουργός θα καταγγείλει στον «πολιτισμένο κόσμο την τουρκική συμπεριφορά». Τα βάσανα για το μαρτυρικό νησί δεν θα έχουν τελειωμό. Η Ελλάδα θα κάνει ό,τι είναι δυνατό, προετοιμαζόμενη για τα χειρότερα. Η κυβέρνηση θα πάρει μια σημαντική απόφαση:

Κατόπιν της αποδειχθείσης ανικανότητος της Ατλαντικής Συμμαχίας να αναχαιτίσει την Τουρκίαν από του να δημιουργήσει κατάστασιν συρράξεως μεταξύ δύο συμμάχων, ο πρωθυπουργός κ. Καραμανλής έδωσεν εντολήν όπως αι ελληνικαί ένοπλοι δυνάμεις αποσυρθούν από την συμμαχίαν του ΝΑΤΟ. Η Ελλάς θέλει παραμείνει μέλος της Συμμαχίας μόνον ως προς το πολιτικόν μέρος αυτής.

Ήταν μια απόφαση που θα συγκεντρώσει την ομόθυμη συμπαράσταση του πολιτικού κόσμου, αλλά η ενέργεια αυτή του Καραμανλή θα ανησυχήσει τους «συμμάχους». Υποκριτικές θα είναι οι αντιδράσεις των υπευθύνων της Συμμαχίας αλλά και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες ενώ θα μπορούσαν να προλάβουν τη νέα εισβολή, δεν κούνησαν το δαχτυλάκι τους και άφησαν την Τουρκία να ολοκληρώσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις καταλαμβάνοντας κι άλλα κομμάτια του εθνικού Κυπριακού κορμού. Ο Καραμανλής θα απευθυνθεί στον ελληνικό λαό, λέγοντάς του τη σκληρή αλήθεια. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε η Ελλάδα να πάει τόσο μακριά, δηλαδή στην Κύπρο και να αφήσει εξασθενημένη την άμυνα της ίδιας της Ελλάδας. 

Οι Αμερικανοί θα «αποδοκιμάσουν» την τουρκική επιθετική ενέργεια στην Κύπρο και θα προσκαλέσουν τον Καραμανλή στην Ουάσιγκτον, αλλά ο Έλληνας πρωθυπουργός θα αρνηθεί με τη λογική δικαιολογία ότι αδυνατεί να απουσιάσει από την Ελλάδα κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο. Ο «Αττίλας 2» θα τερματιστεί, αφού οι Τούρκοι θα έχουν ικανοποιήσει τις εδαφικές απαιτήσεις τους. Σιγά-σιγά τα πράγματα ηρεμούν για μας, αλλά η Κύπρος στενάζει από τον Αττίλα. Γκαγκστερική απόπειρα δολοφονίας του Βάσου Λυσσαρίδη. Η ΕΔΕΚ κατηγορεί την ΕΟΚΑ Β΄ και τη CIA…

Ο Ανδρέας στην Ελλάδα! Η μεγάλη μέρα όμως θα είναι, όχι η 19η όπως είχε γραφτεί, αλλά η 16η Αυγούστου, όταν φτάνει στην Αθήνα ο Ανδρέας. Η είδηση διαδόθηκε αστραπιαία. Πιστεύαμε ότι ο Ανδρέας ήταν ο δεσπόζων τόνος του καιρού. Η έξοδος του Ανδρέα από το αεροπλάνο, σήμαινε για μας την έξοδο από την περιοχή των μύθων και την είσοδο στην περιοχή των ελπίδων. Όταν θα πατήσει το πόδι του στο αεροδρόμιο του Ελληνικού θα δηλώσει («Το Βήμα», 17 Αυγούστου 1974):

«Πρέπει να θέσουμε τέρμα στην εξάρτησή μας από το Πεντάγωνο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Πρέπει να σπάσουμε τα δεσμά που εχάλκευσε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός στα πλαίσια της Ατλαντικής Συμμαχίας».

Είναι αλήθεια πια! Έχουμε το αίσθημα πως δρασκελάμε πλέον σε μια κρίσιμη περιοχή. Η συνέχεια θα το επιβεβαιώσει. «Η πικρή εμπειρία θα αποτελέσει θεμέλιο εθνικής αναγέννησης», θα πει ο Ανδρέας. Δεν συνειδητοποιούμε ότι έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση. Μένουν δεκαεπτά μέρες. Πρέπει να δούμε τον Ανδρέα. Πέφτουν τηλέφωνα. Δέκα παλιά μέλη της ΕΔΗΝ Πατησίων και του Αιγάλεω κλείνουμε ραντεβού, στο Καστρί. Μας δέχεται. Είναι βραδάκι και η ατμόσφαιρα στον κήπο έχει γλυκάνει. Κοίταζα από δω κι από κει το χώρο όπου έζησε ο Γέρος της Δημοκρατίας και είχα συγκινηθεί. Τον Ανδρέα πρόφτασα και τον είδα για δευτερόλεπτα όταν κατέβαινε τη σκάλα του αεροπλάνου και ύστερα χάθηκε στις αγκαλιές του κόσμου. Καλύτερα τον θυμόμουν όταν μας είχε επισκεφθεί στα γραφεία της ΕΔΗΝ στα Πατήσια πριν τη χούντα. Η νεολαία ήταν πάντα μαζί του.

Και τώρα τον ξαναβλέπω μπροστά μου. Η αγωνία είναι διάχυτη. Τι κάνουμε; Ο Ανδρέας είναι ευδιάθετος, η ματιά του αστραφτερή, αποφασιστική. Μας καλωσορίζει. Συστήθηκε ο καθένας μας χωριστά. Μας έσφιγγε τα χέρια και νιώσαμε ότι μπήκαμε σε άλλη τροχιά. Μας είπε πολλά εκείνο το βραδάκι. Είχε μια ευκολία να περνάει από το ένα θέμα στο άλλο και να τα συνδέει:

«Πρέπει να δημιουργήσουμε τη βάση για ένα πολιτικό κίνημα, δημοκρατικό στους σκοπούς, αλλά και στη διάρθρωσή του. Να μπορούν να συμμετέχουν οι αγρότες, οι εργάτες, οι αδικημένοι. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια Ελλάδα που να αντικατοπτρίζει τις επιθυμίες τού απλού Έλληνα – μια Ελλάδα σοσιαλιστική»!

«Σοσιαλιστική»! Είχε πει τη μυθική λέξη. Κι εμείς, είχαμε αρχίσει να ψηλαφίζουμε την αδρή και πυκνή σκέψη του αλλά και μια νέα κλίμακα αξιών, η οποία βεβαίως δεν θα είχε νόημα παρά μόνο σε σχέση με την ποσότητα και την ποικιλία των βιωμάτων μας. Θυμάμαι πως ένας φίλος, όταν βρεθήκαμε στο Καστρί, μπροστά στον Ανδρέα, μου ψιθύρισε τους στίχους του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου: «Έγινε σήμερα τόσο φως, που οι τυφλοί καθισμένοι στις πέτρες, τ’ ακούν σαν κελάδημα». Και το θυμήθηκα, γιατί επέστρεψε στην Αθήνα, μετά από εφτάχρονη απουσία, και ο Νικηφόρος Βρεττάκος. 

Ο ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ θα είναι ένας ανήσυχος μήνας – ζεστός και ύπουλος. Η ποικιλία των γεγονότων συνθέτει ένα μωσαϊκό που απλώνεται παντού. Μεγάλη πυρκαγιά στην οδό Πατησίων – αποτεφρώθηκε το θέατρο «Μινώα». Είκοσι ένας συγγραφείς ζητούν να επιτραπεί στον πεζογράφο Δημήτρη Χατζή, που ζει 25 χρόνια στο εξωτερικό, να επιστρέψει στην Ελλάδα. Εφημερίδες, οργανώσεις, αντιστασιακοί, ζητούν ν’ ανοίξει ο φάκελος για το θάνατο του Νικηφόρου Μανδηλαρά. Αποστρατεύεται ο «αόρατος δικτάτορας» Δημήτρης Ιωαννίδης. Επιστρέφει στην Ελλάδα, στις 22 Αυγούστου, ο Χαρίλαος Φλωράκης. Το ΚΚΕ βρίσκει τον «ηγέτη» του. Ο Σπύρος Πλασκοβίτης δημοσιεύει στην εφημερίδα «Το Βήμα» (25-8-1974) το διήγημά του «Ένας αμέριμνος Τζο», που το έγραψε στις φυλακές της Αίγινας το φθινόπωρο του 1970. 

Αλλεπάλληλες συσκέψεις του Ανδρέα με παλιούς βουλευτές της Ένωσης Κέντρου. Αποφασίζεται η ριζική εκκαθάριση στην ανώτατη παιδεία. «Να κριθούν οι ένοχοι με έντιμη διαδικασία», λέει ο Ανδρέας για τους πρωταίτιους του πραξικοπήματος. Συγκεντρώνονται στοιχεία για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου. Ομιλίες, εκδηλώσεις και σημειώματα στον Τύπο γι’ ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών που χάθηκαν στη διάρκεια της απριλιανής νύχτας. Ο Ασημάκης Πανσέληνος εκδίδει το βιβλίο του «Τότε που ζούσαμε» κι ο Διονύσης Σαββόπουλος τους στίχους των τραγουδιών του. Όμως η πολιτικολογία δίνει και παίρνει. Στο προσκήνιο, όσοι έβγαιναν στα αμφιθέατρα, αλλά κι εκείνοι που τη βγάζανε στις καφετέριες, με μακριά παλτά και λαδωμένο μαλλί, αργότερα με lacoste και τώρα με Ralph Lauren. Λένε: η πολιτική είναι ρεαλισμός. Λέμε: η πολιτική είναι και ηθική και συναίσθημα. Χαμόγελα και αμοιβαίες υποσχέσεις για «να τα βρούμε». Γιατί, λέμε εμείς, ηθική και συναίσθημα δεν έχουν μόνο τα άτομα αλλά και οι λαοί, που επιλέγουν τους πολιτικούς για το ρεαλισμό τους και την ανάλογη ηθική ή συναισθηματική επένδυση. 

Ιδρύεται το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Η μεγάλη μέρα ήρθε. Οι δεκαεπτά ημέρες, που λέγαμε, πέρασαν κι ο Ανδρέας, στις 3 Σεπτεμβρίου 1974, σε κεντρικό ξενοδοχείο, εξαγγέλλει τη δημιουργία του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Δεν είναι μια απλή αναγγελία. Αποδέκτες της συνέντευξης δεν είναι μονάχα οι δημοσιογράφοι, αλλά ένα πλήθος κόσμου που έχει κατακλύσει τόσο την αίθουσα όσο και τους διαδρόμους και το χώρο μπροστά από το ξενοδοχείο. Τα μεγάφωνα μεταδίδουν:

Ανακοινώνουμε σήμερα την εκκίνηση ενός νέου πολιτικού κινήματος, που πιστεύουμε ότι εκφράζει τους πόθους και τις ανάγκες του απλού Έλληνα, ενός κινήματος που να ανήκει στον αγρότη, τον εργάτη, το βιοτέχνη, το μισθωτό, τον υπάλληλο, στη θαρραλέα και φωτισμένη νεολαία μας. Τους καλούμε να πυκνώσουν τις τάξεις του. Να στελεχώσουν και να συμμετάσχουν στην κατεύθυνση ενός κινήματος που θα προωθήσει ταυτόχρονα την εθνική μας ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική απελευθέρωση και τη δημοκρατία σ’ όλες τις φάσεις της δημόσιας ζωής.

Αρχίζουμε να κοιτάζουμε κατάματα τον κόσμο και ν’ αγγίζουμε πια τα κοινά μας σημεία, τα οποία ακουμπούσαν πάνω στις βασικές αρχές του ΠΑΣΟΚ. Κι αυτές τις βασικές αρχές τις διαπερνούσε η ευθύνη της ελευθερίας. 

Βασικός κυριαρχικός στόχος του κινήματος είναι η δημιουργία πολιτείας απαλλαγμένης από ξένο έλεγχο ή επεμβάσεις, πολιτείας απαλλαγμένης από έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας, πολιτείας ταγμένης στην προστασία του έθνους και στην υπηρεσία του λαού. H εθνική ανεξαρτησία είναι αναπόσπαστα δεμένη με τη λαϊκή κυριαρχία, με τη δημοκρατία σε κάθε φάση της ζωής του τόπου, με την ενεργό συμμετοχή του πολίτη σε όλες τις αποφάσεις που τον αφορούν. Μα είναι ταυτόχρονα συνυφασμένη με την απαλλαγή της οικονομίας μας από τον έλεγχο του ξένου μονοπωλιακού και ντόπιου μεταπρατικού κεφαλαίου που διαμορφώνει την οικονομική, την κοινωνική, την πολιτική και την πολιτιστική μας πορεία σύμφωνα με τα συμφέροντα όχι του λαού αλλά της οικονομικής ολιγαρχίας. Και βέβαια πρέπει η Ελλάδα να αποχωρήσει και από το στρατιωτικό και από το πολιτικό ΝΑΤΟ. Και βέβαια πρέπει να ακυρωθούν όλες οι διμερείς συμφωνίες που έχουν επιτρέψει στο Πεντάγωνο να μετατρέψει την Ελλάδα σε ορμητήριο για την προώθηση της επεκτατικής του πολιτικής. Μα πίσω από το ΝΑΤΟ, πίσω από τις αμερικανικές βάσεις, είναι οι μονοπωλιακές πολυεθνικές επιχειρήσεις και τα ντόπια υποκατάστατά τους. Γι’ αυτό η κοινωνική απελευθέρωση, ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός, αποτελεί θεμέλιο λίθο του Κινήματός μας.

Εδώ είμαστε! Μαζί με το ΠΑΣΟΚ γεννιόμαστε κι εμείς… Μετά την αναγγελία της ίδρυσης του Κινήματος, τα πράγματα παίρνουν το δρόμο τους. Σε λίγες μέρες αρχίζουν συνομιλίες με τη Δημοκρατική Άμυνα, για τη συνένωσή της με το ΠΑΣΟΚ. Στην επαρχία δημιουργούνται οι πρώτες επιτροπές. Ενθουσιασμός. Οι ειδήσεις διαδέχονται η μια την άλλη και είναι κάπως έτσι: «Έγινε στη Θήβα, στον κινηματογράφο “Αμφίων”, συγκέντρωση 200 φίλων του ΠΑΣΟΚ, που αποτέλεσαν την Επιτροπή Πρωτοβουλίας». Και μια άλλη: «Τα στελέχη της ΕΔΗΝ Εύβοιας και της Νομαρχιακής Επιτροπής της Ένωσης Κέντρου απεφάσισαν την ένταξή τους στο ΠΑΣΟΚ». 

ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ, ο συγγραφέας Μενέλαος Λουντέμης, σε μια δραματική έκκλησή του, από το Μόναχο, αναφερόμενος στο θέμα των πολιτικών προσφύγων, ρωτάει: «Πότε θα επαναπατρισθούν και οι ζωντανοί;». Διακόσιοι δέκα τρεις άνθρωποι των γραμμάτων, των τεχνών και της επιστήμης, με καταγγελία τους στρέφονται κατά των επιθεωρήσεων, όπου συγγραφείς και επιχειρηματίες, εκμεταλλευόμενοι τη δίψα του κόσμου για ανάσα και ξέσπασμα, του προσφέρουν κακόγουστα και προσβλητικά «αντιδικτατορικά» σκετσάκια.

Επιστρέφει μετά από εφτά χρόνια απουσίας στο εξωτερικό και ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, που ήταν ένας από τους μύθους της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πολυπληθής συγκέντρωση από φοιτητικές και πολιτικές οργανώσεις στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία, χωρίς επεισόδια. Ωστόσο, έχει αρχίσει μια έντονη πολιτική και συνδικαλιστική δραστηριότητα ενδεικτική του γεγονότος ότι η χώρα μπαίνει σε μια νέα περίοδο κοινωνικής και πολιτικής ομαλότητας. Οι εφημερίδες κυκλοφορούν χωρίς το βραχνά της λογοκρισίας. Δεκάδες έντυπα ξεφυτρώνουν. Ο καθένας γράφει ό,τι θέλει. 

10 Σεπτεμβρίου. Ο δικηγόρος Αλέξανδρος Λυκουρέζος θα καταθέσει μήνυση κατά του Γεώργιου Παπαδόπουλου και άλλων συνεργατών του που ενέχονταν στο στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Επίσης, οι δικηγόροι Φοίβος Κούτσικας, Αν. Αναγνωστάκης και Γρ. Κασιμάτης εκ μέρους της Ένωσης Δημοκρατικών Δικηγόρων θα καταθέσουν στην Εισαγγελία Αθηνών μήνυση εναντίον 52 αξιωματικών του Στρατού για το πραξικόπημα – μεταξύ αυτών θα είναι φυσικά και οι πρωταίτιοι.

22 Σεπτεμβρίου. Ο Καραμανλής ανακοινώνει τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Επανεκδίδονται οι εφημερίδες «Αυγή», «Ριζοσπάστης», «Καθημερινή», αλλά και δεκάδες άλλα έντυπα για την πολιτική και τον πολιτισμό. Απομακρύνονται οι διορισμένοι από τη χούντα δημοτικοί και κοινοτικοί άρχοντες, όπως επίσης και οι χουντικές διοικήσεις από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις. 

23 Σεπτεμβρίου. Στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως δημοσιεύεται το υπ’ αριθμόν 59 νομοθετικό διάταγμα «Περί συστάσεως και επαναλειτουργίας πολιτικών κομμάτων» και με το υπ’ αριθμόν 615 προεδρικό διάταγμα αποκαθίσταται το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και του απορρήτου των επικοινωνιών. Σιγά-σιγά όλα μπαίνουν σε ήρεμα νερά…

24 Σεπτεμβρίου. Δημοσιεύονται τα διατάγματα με τα οποία καταργείται ο AN 509 και νομιμοποιείται το KKE. 

25 Σεπτεμβρίου. Δημοσιεύεται ο εκλογικός νόμος και καθιερώνεται η ενισχυμένη αναλογική. Αναγγέλλεται ότι οι εκλογές θα γίνουν στις 17 Νοεμβρίου και το δημοψήφισμα για το πολιτειακό θα γίνει στις 8 Δεκεμβρίου. Θα υπάρξει αντίδραση από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ κι ο Ανδρέας θα δηλώσει:

«Η επιλογή της 17ης Νοεμβρίου σαν ημέρα εκλογών αποτελεί ασέβεια προς τη μνήμη των θυμάτων και των αγωνιστών του Πολυτεχνείου. Καλούμε την κυβέρνηση να επανορθώσει το ιστορικό αυτό λάθος. Την 17η Νοεμβρίου ο ελληνικός λαός πρέπει να τιμήσει την ηρωική αυτή επέτειο απ’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας».

Όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ζητούσε από τον Καραμανλή να πάρει θέση για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, εκείνος έκανε περιπάτους στο Δάσος της Βουλόνης, στο Παρίσι…

Αλλά ο Καραμανλής θα σιωπήσει διότι γι’ αυτόν η 17 Νοέμβρη δεν σήμαινε τίποτε! Απλώς θα θυμηθούμε το «ανοικτό» τηλεγράφημα που του είχε στείλει ο Ανδρέας στις 22 Νοεμβρίου 1973:

Κύριον Κωνσταντίνον Καραμανλή, Παρίσι. Την ώρα αυτή της σφαγής αγωνιστών για τη δημοκρατία, τη λαϊκή κυριαρχία και την εθνική ανεξαρτησία στην πατρίδα μας απ’ την αμερικανόδουλη Χούντα, κανείς Έλληνας που κατείχε δημόσιο αξίωμα και έχει σήμερα τη δυνατότητα να επηρεάσει τη διεθνή κοινή γνώμη, δεν έχει το δικαίωμα να σιωπά, να μη συμπαραστέκεται στον ηρωικό λαό μας. Σε τι οφείλεται η δική σας σιωπή; Ανδρέας Παπανδρέου, Ρώμη.

3 Οκτωβρίου. Με Συντακτική Πράξη, εξαιρούνται της αμνηστίας οι πρωταίτιοι του απριλιανού πραξικοπήματος.

Συγκρότηση των κομμάτων. Ο Καραμανλής στις 4 Οκτωβρίου αναγγέλλει την ίδρυση της Νέας Δημοκρατίας και στη διακήρυξή του θα αναφέρει:

Η παράταξις της Νέας Δημοκρατίας συγκροτείται από έμπειρες και υγιείς, αλλά και από νέες προοδευτικές και ριζοσπαστικές πολιτικές δυνάμεις συντονισμένες στον ίδιο σκοπό: Να κάμουν στην Ελλάδα πράξη την επωνυμία της παρατάξεως – να δώσουν στη χώρα μια νέα δημοκρατία. […] Νέα Δημοκρατία είναι το σύστημα με το οποίο οι ολιγώτεροι και οι επώνυμοι καθοδηγούν αντί να καταδημαγωγούν, εκπροσωπούν αντί να καταδυναστεύουν – και σε τελική ανάλυση υπηρετούν – και περισσότερους και ανωνύμους. Και υπόσχεται: Ότι θα υπηρετεί πάντα και μόνο τα αληθινά συμφέροντα του έθνους, που βρίσκονται πέρα και πάνω από τις παραπλανητικές ετικέτες της Δεξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς. Ότι δεν θα φεισθεί κόπων και θυσιών για να καταστήσει την Ελλάδα ισχυρή και απρόσβλητη. Με εκσυγχρονισμένες τις Ένοπλες Δυνάμεις η ανεξαρτησία της Ελλάδος θα κατοχυρωθεί. Και θα είναι σεβαστή από όλους, χωρίς την ανάγκη άλλων προστατών εκτός από τους συλλογικούς οργανισμούς στους οποίους θα μετέχει με την ελεύθερη βούλησή της και σύμφωνα με τα πάγια συμφέροντα του Ελληνισμού, στα οποία περιλαμβάνεται και η μοίρα της Κύπρου…

Οι διεργασίες στο χώρο του παραδοσιακού κέντρου θα έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση της άλλοτε Ένωσης Κέντρου υπό τον Γεώργιο Μαύρο που θα εκλεγεί πρόεδρός της στις 20 Σεπτεμβρίου, αλλά με την προσχώρηση πολιτικών προσωπικοτήτων όπως οι Γιάγκος Πεσμαζόγλου, Αναστάσης Πεπονής, Γεώργιος Ιορδανίδης, Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης, Γιάννης Παπαδόπουλος, Δημήτρης Τσάτσος, και Βιργινία Τσουδερού, καθώς επίσης και της «Σοσιαλιστικής Δημοκρατικής Ένωσης» του Χαράλαμπου Πρωτοπαπά, θα μετονομασθεί στις 8 Οκτωβρίου σε Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις. 

Την ίδια μέρα τα τρία κόμματα της αριστεράς, δηλαδή, η ΕΔΑ, το ΚΚΕ και το ΚΚΕ(εσ.), με ανακοίνωση της 10μελούς διοικούσας επιτροπής (τα μέλη: Ηλίας Ηλιού, Χαρίλαος Φλωράκης, Βασίλης Ευφραιμίδης, Σταύρος Ηλιόπουλος, Μίκης Θεοδωράκης, Νίκος Καλούδης, Νίκος Κυριακίδης, Λεωνίδας Κύρκος, Γιώργος Σπηλιόπουλος, Κώστας Φιλίνης) θα αναγγείλουν την ευκαιριακή συνεργασία τους ενόψει των εκλογών στις οποίες θα συμμετάσχουν κάτω από την «ομπρέλλα» της Ενωμένης Αριστεράς και με πρόεδρο τον παλαίμαχο Ηλία Ηλιού. Θα συνυπάρξουν στο σχήμα αυτό η παραδοσιακή κομμουνιστική αριστερά με τους «ανανεωτές» μέσα από μια παράξενη σύνθεση λόγω της άρνησης του ΚΚΕ να βρει σημεία επαφής με το ΚΚΕ(εσ.): το ΚΚΕ(εσ.) θα ενσωματωθεί στην ΕΔΑ κι έτσι η συνεργασία θα γίνει μεταξύ ΚΚΕ και ΕΔΑ!

Ο Μίκης Θεοδωράκης σε συνέντευξή του στη μπουάτ «Ζουμ» στην Πλάκα, θα διαμαρτυρηθεί για την απαγόρευση εννέα από τις δέκα συναυλίες που είχε προγραμματίσει, αλλά θα τονίσει:

Είχα το θάρρος να πω ναι στον Καραμανλή όταν ήλθε εδώ μετά τη δικτατορία, και είμαι έτοιμος πάλι να το πω, γιατί αν αυτή τη στιγμή εξαφανισθεί ο Καραμανλής θα έλθουν πάλι τα τανκς. Είμαι μαζί με τον Καραμανλή για την αντιμετώπιση του φασισμού – από εκεί και πέρα στοπ. Και λέω όχι στον Καραμανλή όταν θέτει υπό φρούρηση τα τραγούδια μου, που είναι ισχυρότερα από κάθε απαγόρευση…

9 Οκτωβρίου. Ορκίζεται η Υπηρεσιακή Κυβέρνηση. Δηλαδή, αλλάζουν όλοι εκτός φυσικά από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, τον Μαύρο και τον Αβέρωφ. Ο Γεώργιος Μαύρος θα αποχωρήσει από την κυβέρνηση στις 15 Οκτωβρίου για να σχοληθεί απερίσπαστος με την προεκλογική εκστρατεία του κόμματός του. Τη θέση του θα καταλάβει ο Δ. Μπίτσιος.

10 Οκτωβρίου 1974. Αίρεται ο Στρατιωτικός Νόμος. Την ίδια μέρα, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Σάκης Καράγιωργας αναγγέλλουν την ενοποίηση στο ΠΑΣΟΚ των αντιστασιακών δυνάμεων που προέρχονται από το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ) και τη Δημοκρατική Άμυνα. 

Η νεολαία διατηρώντας την αυτοτέλεια της έκφρασής της, συμμετέχει ενεργά και με ίσα δικαιώματα στη χάραξη της συνολικής πολιτικής γραμμής του κινήματος. Η Επιτροπή Νεολαίας εκπροσωπεί όλους εκείνους που προέρχονται από την προδικτατορική νεολαία της Ένωσης Κέντρου, από τη γενιά του Πολυτεχνείου, αλλά και από το παραδοσιακό αριστερό κίνημα που κατόρθωσε να επιβιώσει και να βγει αλώβητο από τις μυλόπετρες πεπαλαιωμένων γραφειοκρατικών αντιλήψεων και να ανασάνει ελεύθερο. 

Συλλαμβάνονται οι πραξικοπηματίες. Στις 23 Οκτωβρίου θα συλληφθούν οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου Παπαδόπουλος, Παττακός, Μακαρέζος, Ρουφογάλης και Λαδάς. Θα μεταφερθούν υπό περιορισμό στην Κέα. Στις 5 Νοεμβρίου θα ασκηθεί ποινική δίωξη μετά από μηνύσεις ιδιωτών. Θα ακολουθήσει βροχή μηνύσεων από απλούς πολίτες εναντίον ανθρώπων (κυρίως αστυνομικών) του δικτατορικού καθεστώτος. Το γεγονός ότι η δίωξη των πρωταιτίων της επτάχρονης σκλαβιάς έγινε από ιδιώτες και όχι από το κράτος, αυτεπαγγέλτως, όπως θα ήθελε η κοινή ευαισθησία, θα είναι ένα πρώτο σύμπτωμα της λογικής της ΝΔ, οι ενέργειες της οποίας σχετικά με τη Χούντα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως παροχές «δεδουλευμένων»! Η κυβέρνηση κρύφτηκε πίσω από διάφορες δικονομικές θέσεις κι απέφυγε να έρθει σε κατευθείαν σύγκρουση με τους εχθρούς του λαού. Κατάφερε, έτσι, να συγκρουστεί με τον… εχθρό λαό!

24 Οκτωβρίου. Το ΠΑΣΟΚ δίνει στη δημοσιότητα το μεγαλύτερο μέρος των εκλογικών συνδυασμών του… Είμαστε πλέον εκτεθειμένοι στα μάτια της ιστορίας. Είναι οι ώρες τέτοιες, που δεν επιδέχονται κορόνες και θεαματικές κινήσεις. Είναι η συμπυκνωμένη αναγκαιότητα που επιζητά να δοθεί ένα διαφορετικό νόημα στη ζωή. Με τους φίλους και τους συναδέλφους που συναντιόμασταν στους διαδρόμους της σχολής, στις εκδηλώσεις, στα κρατητήρια ή στην έξαρση της Νομικής και την καταιγίδα του Πολυτεχνείου, τώρα επιχειρούμε ένα διαφορετικό πλησίασμα. Οι περισσότεροι ήμασταν βρεγμένοι και δεν φοβόμασταν πλέον τη βροχή. Άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο…

27 Οκτωβρίου. Ο Καραμανλής αρχίζει επίσημα από τη Θεσσαλονίκη την προεκλογική εκστρατεία του κόμματός του.

8 Νοεμβρίου. Ο Δημήτρης Ιωαννίδης παραπέμπεται στο Στρατοδικείο για το πραξικόπημα στην Κύπρο.

«Αγωνιστής». Έπρεπε, όμως, και η νεολαία ν’ αποκτήσει φωνή. Ένα έντυπο ήταν απαραίτητο. Οι πρώτες επαφές πια, με συγκεκριμένο περιεχόμενο, γίνονται στο οίκημα της οδού Σολωμού, στα Εξάρχεια. Κόσμος έμπαινε κι έβγαινε. Ξεφωνητά χαράς, συνεννοήσεις στα όρθια, χαιρετούρες. Ακολουθούν συναντήσεις στο μικρό διαμέρισμα της οδού Ακαδημίας και στο «Κουρδιστό Πορτοκάλι» του Θοδωρή Καλούδη, που ανέλαβε διευθυντής σύνταξης, αφού ήταν η κινητήρια δύναμη του περιοδικού. Εκδότης-διευθυντής ανέλαβε, τύποις, ο Νίκος Μιχαλόπουλος. Κι από κοντά, οι Πέτρος Ευθυμίου, Τάσος Ξένος, Νίκος Λαγκαδινός, Γιάννης Βαρλάμης, Άλκης Ρήγος, Τάσος Σαπουνάκης, Γιάννης Σεργόπουλος, Γιάννης Τούντας, Γιάννης Μαντζουράνης, Μάνος Πετούσης. Αυτοί θ’ αποτελέσουν τη Συντακτική Επιτροπή του περιοδικού «Αγωνιστής», που θα ήταν η δεκαπενθήμερη έκδοση της νεολαίας του ΠΑΣΟΚ και το πρώτο τεύχος θα κυκλοφορούσε την 1η Νοεμβρίου 1974. Μοιράστηκαν, λοιπόν, οι ρόλοι, ο καθένας ανέλαβε να γράψει το κομμάτι του, άλλος να μεταφράσει, να διορθώσει, να κάνει το κασέ, να πάρει σάρκα και οστά τ’ όνειρό μας. Αλλά, στην ομάδα ήταν και ο Χρήστος Μοάτσος που ανέλαβε το ατελιέ και ουσιαστικά μορφοποίησε αυτό για το οποίο θα ήμασταν στη συνέχεια περήφανοι. Ένα περιοδικό που ξεχώριζε για τον αισθητικό δυναμισμό του και την καθαρότητά των θέσεών του. Ο «Αγωνιστής», ως τίτλος, είχε τη δική του ιστορία και ήταν φορτισμένος με μνήμες από την αντίσταση κατά των Γερμανών (1940-44), όταν κυκλοφορούσε μια μικρή αντιστασιακή εφημερίδα κι από τη χουντική εφταετία, όταν το ΠΑΚ Ιταλίας εξέδιδε το ομώνυμο περιοδικό. Στις 8 Νοεμβρίου ο «Αγωνιστής» κυκλοφορεί!

5 Νοεμβρίου 1974. Μετά τις μηνύσεις των Αλ. Λυκουρέζου, Δημ. Χαρισιάδη και της Ένωσης Δημοκρατικών Δικηγόρων, ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Εφετών Μενέλαος Κουτσάκος, θα ασκήσει δίωξη εναντίον των πρξικοπηματιών. 

9 Νοεμβρίου. Κυκλοφορεί η ΕΞΟΡΜΗΣΗ, η δική μας εφημερίδα! Φάνταζε απίθανο αλλά ήταν αληθινό. Χρήματα δεν υπήρχαν για ένα τέτοιο εγχείρημα. Υπήρχε όμως περίσσευμα στην καρδιά του εκδότη Χρήστου Καρανάση που δεν λογάριασε τίποτε. Ακραιφνής δημοκράτης και φίλος του Ανδρέα ο Καρανάσης αποφάσισε να εκδώσει την εφημερίδα στην υπηρεσία του κινήματος. Θα γράψει στο δεύτερο φύλλο της εφημερίδας, στις 16-7-1974:

Η υποδοχή που είχε η «Εξόρμηση» από τη μεγάλη πλειοψηφία του δημοκρατικού λαού, μας συγκίνησε πολύ! Ο ενθουσιασμός, η πίστη αλλά και η διαπίστωση από τους απλούς ανθρώπους, πως τούτο το όργανο ήταν εκείνο που έλειπε από τον ελληνικό δημοκρατικό χώρο, μας δίνουν τεράστια δύναμη για να συνεχίσουμε τον αγώνα για την εθνική μας ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική απελευθέρωση. Για το θρίαμβο του σοσιαλισμού. Υποσχόμαστε στους χιλιάδες αναγνώστες μας πως καμιά δύναμη δεν θα μπορέσει να εμποδίσει τη μεγάλη και δύσκολη πορεία μας. Πως θα καταβάλουμε όλες τις δυνάμεις μας για την καλύτερη και μαχητικότερη εμφάνιση της “Ε” και πως σύντομα θα γίνει καθημερινή εφημερίδα του λαού.

Ο Ανδρέας έχει αλωνίσει όλη τη χώρα. Πάτρα, Ηράκλειο, Γιάννενα, Σέρρες, Αλεξανδρούπολη, Κομοτηνή, Ξάνθη, Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Αθήνα… Παντού ο ενθουσιασμός φτάνει στα ύψη. Η περιοδεία του Ανδρέα στην ελληνική περιφέρεια, οι ομιλίες του, οι εμφανίσεις του από την τηλεόραση, οι συνεντεύξεις του, η επαφή του με τη νεολαία, έχουν προσλάβει «αποστολικό χαρακτήρα»! Οι προσδοκίες μεγάλες…

Οι εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974. Έχουμε στοιχηθεί στο Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα κι αυτό αποτελεί μοναδική ευτυχία. Όλα είναι συμπυκνωμένα στις αρχές του, στην ιδρυτική του διακήρυξη που αποτελεί το ευαγγέλιο και τη σημαία μας. Βεβαίως και ο πιο άσχετος θα καταλάβει ότι ο χρόνος δεν ήταν αρκετός για να οργανωθεί το κίνημα έτσι ώστε να αντιμετωπίσει την εκλογική αναμέτρηση πλήρως εξοπλισμένο! Άλλωστε ο Καραμανλής προκήρυξε τις εκλογές μέσα σε σύντομο διάστημα ακριβώς για να αιφνιδιάσει τους αντιπάλους του. Στις εκλογές κατεβαίνουν, επίσης, η «Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις», η «Ενωμένη Αριστερά», η «ΝΔ», η «Εθνική Δημοκρατική Ένωσις», ένα πολιτικό σχήμα στο οποίο συνωθούνταν διάφορα χουντοβασιλικά στοιχεία υπό τον Πέτρο Γαρουφαλιά, το «Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας» (ΕΚΚΕ), η «Δημοκρατική Ένωσις Κέντρου» υπό τον Ιωάννη Ζίγδη, ο οποίος θα έχει συνδυασμό μονάχα στα Δωδεκάνησα (μαζί του θα είναι και οι δικηγόροι Ν. Ρεπάκης και Ι. Παραγιός), ο συνδυασμός του Κ. Μητσοτάκη με την ονομασία «Ανεξάρτητος Δημοκρατικός Συνδυασμός» με συνυποψηφίους του τον δικηγόρο Ν. Βούρο, τον επιχειρηματία Γ. Μιχελάκη και τον ταξίαρχο ε.α. Γ. Ταβερναράκη, ο «Φιλελεύθερος Δημοκρατικός Συνδυασμός Ρεθύμνης» με τον Παύλο Βαρδινογιάννη και τον Μιχ. Σκουλά.

«Καραμανλής ή τανκς»! Τη φράση «Ή τα τανκς ή εγώ» φέρεται να είπε κάποια στιγμή ο Καραμανλής στους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων, με την έννοια ότι έπρεπε να εγκαταλείψουν τη δημόσια ζωή και να κλειστούν στους στρατώνες, διότι τέλειωσε το παραμύθι… Αυτή τη φράση θα την αρπάξει ο Μίκης Θεοδωράκης και θα ρίξει το σύνθημα «Καραμανλής ή τανκς»! Το σύνθημα αυτό θα λειτουργήσει καταλυτικά και θα εγκλωβίσει τους ψηφοφόρους, ιδιαίτερα της επαρχίας, στην αποδοχή της λύσης Καραμανλή που ήρθε από το Παρίσι σαν «σωτήρας». Τα κόμματα αγωνιωδώς επιζητούν να επικοινωνήσουν με το λαό. Το ΠΑΣΟΚ φωνάζει «Δώστε τη χούντα στο λαό», κάτι που αποτελούσε «αγκάθι» για τον Καραμανλή. Αλλά δεν ήταν μόνον αυτό. Η προδικτατορική συνθηματολογία του Ανδρέα για «μια Ελλάδα που να ανήκει στους Έλληνες» είχε φωλιάσει με ασφάλεια στην ψυχή των νέων εκείνων που συσπειρώθηκαν στο ΠΑΣΟΚ. Να φύγουμε από το ΝΑΤΟ, να ξηλωθούν οι αμερικανικές βάσεις, να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι της κυπριακής τραγωδίας, να γίνει αποχουντοποίηση του κρατικού μηχανισμού…

Ο Καραμανλής νικητής. Τελικά, ο Καραμανλής που ίδρυσε τη ΝΔ για να «αποκαθάρει» την συντηρητική παράταξη από τις αμαρτίες του παρελθόντος, κερδίζει τις εκλογές και σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση, μ’ ένα απίθανο ποσοστό (54,4% και 220 βουλευτές) που δεν ανταποκρινόταν, σε καμιά περίπτωση, στην πραγματική πολιτική και κοινωνική δύναμη της δεξιάς στη χώρα μας. Απλώς, το αποτέλεσμα των εκλογών επικύρωνε τον τρόπο μετάβασης από τη Χούντα των Απριλιανών στη δημοκρατία και, φυσικά, έδινε στον Καραμανλή «λευκή επιταγή». 

Το ΠΑΣΟΚ ψήφισαν 666.413 πολίτες. Το ΠΑΣΟΚ, παρά τον ελάχιστο χρόνο που είχε στη διάθεσή του για να οργανωθεί, «έπιασε» το ποσοστό 13,6%, ενώ το ψήφισαν 666.413 πολίτες. Εκλέχτηκαν 12 βουλευτές από την πρώτη κατανομή, αφού ο εκλογικός νόμος της εποχής έβαζε ως όριο για τη β΄ κατανομή το 17%: Α.Γ. Παπανδρέου (Α΄ Θεσσαλονίκης), Γιάννης Αλευράς (Α΄ Αθήνας), Γιάννης Κουτσοχέρας (Α΄ Αθήνας), Γιάννης Χαραλαμπόπουλος (Β΄ Αθήνας), Απόστολος Κακλαμάνης (Β΄ Αθήνας), Σύλβα Ακρίτα (Β΄ Αθήνας), Γιάννης Παπασπύρου (Α΄ Πειραιά), Γιώργος Παπαδημητρίου (Αιτωλοακαρνανία), Νικόλαος Βγενόπουλος (Αχαΐα), Γιάννης Φλώρος (Λάρισα), Γιάννης Σκουλαρίκης (Ηλείας), Γεώργιος Ψαράκης (Ηράκλειο). 

Η πίκρα διαδέχτηκε τον ενθουσιασμό. Άλλα πιστεύαμε και περιμέναμε και η πραγματικότητα μας προσγείωσε. Προφανώς είχαν υπάρξει λαθεμένες εκτιμήσεις και των διαθέσεων του ελληνικού λαού που, δυστυχώς, δεν είχε καταφέρει να απελευθερωθεί από τον «μπαμπούλα» της απειλής μιας ενδεχόμενης εκτροπής και, επιπλέον, δεν λειτουργούσαν τα αντανακλαστικά του ως προς τις μελλοντικές διαθέσεις της Δεξιάς. Ο Ανδρέας θα δηλώσει:

Το αποτέλεσμα των εκλογών δείχνει ότι ο εκλογέας έπεσε στην παγίδα «Καραμανλής ή τανκς» και αντέδρασε ανάλογα. Κι έτσι παγιώνεται προς το παρόν το κράτος της Δεξιάς στην Ελλάδα. Το αποτέλεσμα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο δείχνει ότι ένα όχι ευκαταφρόνητο μέρος του ελληνικού λαού είναι αποφασισμένο να πραγματοποιήσει τη σοσιαλιστική αλλαγή στη χώρα μας. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μερίδα αυτή του ελληνικού λαού θα αυξάνεται διαρκώς στο μέλλον. Για το κίνημά μας οι εκλογές αυτές δεν είναι παρά ένα σημείο της πορείας που αρχίσαμε στις 3 του Σεπτέμβρη. Η πορεία αυτή θα συνεχισθεί με αποφασιστικότητα και συνέπεια. Το σύνθημά μας παραμένει: Οργάνωση και αγώνας.

Ο Μητσοτάκης θα κατέβει ως ανεξάρτητος υποψήφιος και θα αποτύχει. Ο Καραμανλής θα σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά θα αναθέσει υπουργεία σε πρόσωπα πολλαπλώς διαβλητά, για να χειρισθούν και να κατευθύνουν τους πιο κρίσιμους τομείς της εθνικής ζωής. Ιδιαίτερα για μια τετράδα τέτοιων προσώπων γράφει ο δημοσιογράφος Γιάννης Κάτρης («Ο βασιλιάς πέθανε! Ζήτω η διαβλητή τετράδα». «Αντί», περίοδος Β΄, τεύχος 8, 14 Δεκεμβρίου 1974):

Είναι οι Σόλων Γκίκας, Ευάγγελος Αβέρωφ, Δημήτριος Μπίτσιος, Άγγελος Βλάχος. Ο πρώτος, όταν ο λαός μας εσφάδαζε κάτω από το κνούτο της αδίστακτης χούντας, όταν οι Έλληνες και Ελληνίδες υποβάλλονταν σε ιεροεξεταστικά μαρτύρια, αρθρογραφούσε στην πρώτη σελίδα του «Ελεύθερου Κόσμου» διακηρύττοντας: «Διατί θα ψηφίσω το νέο Σύνταγμα». Και εννοούσε το παπαδοπουλικό σύνταγμα του 1968, που νομιμοποιούσε τη νεοφασιστική καταπίεση του ελληνικού λαού. Ο δεύτερος, αγωνίστηκε σ’ όλη την περίοδο της χουντικής κατοχής για να συμφιλιώσει τον παλιό πολιτικό κόσμο –που προς τιμήν του κράτησε– ακλόνητος την έπαλξη της αντι-δικτατορίας – με το καθεστώς της τυραννίας. Ο τρίτος, υπηρέτησε πιστά και ευσυνείδητα τη χούντα σαν αντιπρόσωπός της στα Ηνωμένα Έθνη. Έχοντας μάλιστα αφομοιώσει σωστά τη γραμμή Παττακού-Άγγελου Τσουκαλά, δεν εδίστασε να διακηρύξει: «Εις την σημερινήν Ελλάδα –χουντική– Ελλάδα, δεν υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι…». Ο τέταρτος, δεν διαθέτει τόσο τιμητικές περγαμηνές στο απαίσιο καθεστώς. Όμως σαν γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών κατηύθυνε μαζί με τον κ. Τετενέ την εξωτερική πολιτική της χούντας, η οποία και κατέληξε στην τραγωδία της Κύπρου…

ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ πως εκείνες τις μέρες το πάθος ξεχείλιζε. Το ίδιο και η διάθεση προσφοράς. Αλλά όχι απ’ όλους. Ο καθένας είχε κάτι διαφορετικό στο κεφάλι του. Το παλέψαμε στις εκλογές που έγιναν με όρους που αποφάσισαν άλλες δυνάμεις, ισχυρότερες από μας, έξω και πέρα από το λαό. Για τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ δεν υπήρχε άλλη επιλογή από εκείνη του αγώνα. Οι εκλογές εκείνες, όμως, έδειξαν ότι δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ο πρώτος σταθμός μιας πορείας που θα οδηγούσε στην αλλαγή του ’81. Το τροτσκιστικό σύνθημα «Στις 18 σοσιαλισμός», που ρίχτηκε αυθόρμητα τις παραμονές εκείνης της εκλογικής αναμέτρησης και το υιοθέτησε το οργανωμένο κίνημα, συμπύκνωνε τον αγώνα ενός κόσμου που αρνιόταν να περάσουν στην κυβερνητική εξουσία οι δυνάμεις της δεξιάς και του κατεστημένου. Το ΠΑΣΟΚ, ωστόσο, θα δυναμώσει, θα ξεπεράσει τις συμπληγάδες των κρίσεων, εσωκομματικών και μη… 

Έπρεπε, λοιπόν, να προλάβουμε τις καταστάσεις. Η Αθήνα ήταν ένα καμίνι. Οι πανεπιστημιακές σχολές βούιζαν από νιάτα, αφίσες, σημαίες, συνελεύσεις. επανάσταση, αλλαγές, έρωτες, μπερδεύονταν στο κεφάλι μας και προχωρούσαμε ζαλισμένοι. Από διαδήλωση σε διαδήλωση, για να ξεσκεπάσουμε την αντίδραση που κάπου λουφάζει, να απομυθοποιήσουμε τους χαμαιλέοντες κι εκείνους που προβάλλονταν ως εθνοσωτήρες. Κι έπρεπε να τα προλάβουμε όλα: τη δουλειά για να ζήσουμε, την οικογένεια, τα μαθήματα στο πανεπιστήμιο, τους φίλους, τις υποχρεώσεις στο κίνημα…

«Εμπρός για το σοσιαλισμό», είναι ο τίτλος του εξαγγελτήριου άρθρου της Υποεπιτροπής Νεολαίας του ΠΑΣΟΚ στην τρίτη σελίδα του «Αγωνιστή» τεύχος 1, 1/15 Νοεμβρίου 1974):

Βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι. Οι τωρινές επιλογές και κατακτήσεις θα προσδιορίσουν κατά πολύ το μέλλον μας. Στην αγωνία που πλανάται στον ορίζοντα η συγκαλυμμένη αντίδραση προσθέτει τη σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό, η απροκάλυπτη αντίδραση την απειλή, και οι προοδευτικές δυνάμεις την ελπίδα και την αισιοδοξία. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, πολιτική προέκταση της αντίστασης, γέννημα της αντίστασης και των αναγκών του τόπου, ξεσκεπάζει τη συγκαλυμμένη αντίδραση, απομυθοποιεί τους περίτεχνα οργανωμένους “εθνοσωτήριους” ρόλους της και την παραδίδει γυμνή στον αγωνιζόμενο για ένα καλύτερο αύριο λαό μας. Προτάσσει στην απροκάλυπτη αντίδραση και την απειλή της, την οργανωμένη λαϊκή δύναμη. Κάνει την ελπίδα και αισιοδοξία των προοδευτικών δυνάμεων σοσιαλιστική προοπτική και μεθοδεύει την αγωνιστική πορεία για την απολυτρωτική τομή στη δομή της κοινωνίας μας, χωρίς την οποία δεν είναι δυνατό η Ελλάδα να ανήκει στους Έλληνες, να είναι ο λαός κυρίαρχος και να υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη.

Η νεολαία, εργατική – αγροτική – σπουδαστική – μαθητική, είναι η δύναμη κρούσης του κινήματος, είναι η καθοριστικότερη συνιστώσα της δυναμικής του. Αυτή θα πρωταγωνιστήσει στην οργάνωσή του, αυτή θα πρωτοστατήσει στην ενεργοποίηση και πολιτικοποίηση εκείνων που αδρανούν. Γιατί το κίνημα πιστεύει πως ο φορέας της αλλαγής πρέπει να είναι ο ίδιος ο καταδυναστευόμενος από την άρχουσα τάξη και τα μονοπώλια οργανωμένος λαός. Γιατί το κίνημα πιστεύει πως η σοσιαλιστική λύση δεν πραγματώνεται, αν δεν γίνει λαϊκό-κοινωνικό αίτημα. Γιατί το κίνημα πιστεύει πως η οργανωτική δομή, η μαζικότητα και η ποιότητά της, θα κρίνει την έκβαση της μάχης κατά του κατεστημένου.

Ο αγώνας για το κίνημα είναι δύσκολος και τον δυσκολεύουν περισσότερο οι επείγουσες ανάγκες του τόπου, που το υποχρεώνουν να δίνει δυναμικά τη μάχη στη σημερινή φάση, αγωνιζόμενο ταυτόχρονα για την οργάνωσή του. Οι δυσκολίες όμως δεν θα μας κάμψουν. Με σύνεση και θάρρος δίνουμε τη μάχη του “σήμερα” και εντείνουμε τις οργανωτικές μας προσπάθειες για να κερδίσουμε τη μάχη του “αύριο”. Πρώτος καρπός της αγωνιστικής αυτής στάσης είναι ο «Αγωνιστής», περιοδικό της νεολαίας μας, εργατικής, αγροτικής, σπουδαστικής και μαθητικής. Φιλοδοξούμε να είναι το περιοδικό μας όπλο της μάχης μας ενάντια στην αντίδραση. Χώρος, όπου θα βρίσκουν την έκφρασή τους οι τάσεις και τα ιδεολογικο-πολιτικά ρεύματα του κινήματος. Χώρος, όπου θα καθρεφτίζεται ο προβληματισμός και οι αγώνες, η αγωνιστική στάση της νεολαίας μας

Η οργανωτική δομή του κινήματος, σ’ αυτή φάση, δεν επέτρεπε μια καλύτερη και εκφραστικότερη της δυναμικής του έκδοση. Λίγη υπομονή θα προφυλάξει πολλούς φίλους από έναν πρόωρο έλεγχο της ποιότητάς μας. Εμείς γνωρίζουμε τις αδυναμίες μας, αλλά δεν τις κρύβουμε κι ούτε τις φοβόμαστε. Η συνειδητοποίησή τους και η θέλησή μας να αγωνιστούμε για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μας θα μας οδηγήσει στο γρήγορο ξεπέρασμά τους. Ο σοσιαλισμός καταχτιέται με αγώνες και θυσίες.

Στη συνέχεια, οι βασικές αρχές και οι στόχοι του κινήματος, η διακήρυξη θέσεων της ΠΑΣΠ, της σπουδαστικής παράταξης του ΠΑΣΟΚ. Ο Αστέρης Στάγκος καταθέτει τις απόψεις του για το φοιτητικό κίνημα, ο Γιάννης Μαντζουράνης και ο Άλκης Ρήγος γράφουν τις απόψεις τους για την Συντακτική Πράξη για την παιδεία και το Αττικό Πανεπιστήμιο. Στο «σαλόνι» του περιοδικού επιχειρείται μια συνοπτική αναφορά στον ηρωισμό και το δράμα του λαού μας, την περίοδο ’40-’48, με αφορμή την επέτειο της αντίστασης στο φασισμό και τον εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα και θίγονται οι αιτίες που οδήγησαν στο δράμα. Αναδημοσιεύεται από το «Monthly Review» μια συνέντευξη του Ανδρέα, ο οποίος επιχειρεί κριτική παρουσίαση της αναγεννητικής μαρξιστικής σκέψης. Ο Σωτήρης Κωστόπουλος δημοσιεύει σκέψεις για συζήτηση πάνω στην «κοινωνικοποίηση και το αντίστοιχο κοινωνικό σύστημα: την εργατική αυτοδιαχείριση». Μια συνοπτική ανάλυση του θεσμού της οικογένειας από το Γυναικείο Τμήμα του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Κύπρου. Οι πολιτιστικές σελίδες με την επιμέλεια του Νίκου Λαγκαδινού, που κάνει τον «απολογισμό μιας νύχτας» – τα πεπραγμένα στο χώρο του πολιτισμού κατά τη διάρκεια της χουντικής επταετίας. Κι ένα κείμενο για την Πορτογαλία, όπου η δεξιά επιχείρησε, με πραξικόπημα, να επανακτήσει την κυριαρχία της.

Τώρα, εκ των υστέρων, επιχειρώ να ψαύσω το βίωμα της αγωνίας στις σελίδες του «Αγωνιστή», γιατί πιστεύω ότι αυτό είναι που είχε σημασία. Η αγωνία δεν είναι μια εκκεντρική ιδιότητα – αντιθέτως, συνοδεύει τη ζωή και για μερικούς είναι μια σταθερή υπόκρουση, ενώ για άλλους είναι το γάβγισμα του σκύλου που ακούγεται μακριά μέσα στο σκοτάδι. 

Η αυτο-οργάνωση. Το ΠΑΣΟΚ ήθελε να προχωρήσει στη δημιουργία μιας οργάνωσης που να αντιστρατεύεται τα παραδοσιακά πρότυπα, όπου οι κομματάρχες με τους βουλευτές είχαν τον πρώτο λόγο και πολύ περισσότερο κανείς δεν επιθυμούσε το πρότυπο της κλειστής οργάνωσης των παραδοσιακών κομμουνιστικών κομμάτων. Έπρεπε όμως από κάπου να αρχίσει και επέλεξε την αυτο-οργάνωση, πράγμα που σήμαινε ότι όποιοι συμμερίζονταν τις αρχές του ΠΑΣΟΚ αυτομάτως μπορούσαν να δημιουργήσουν τοπική οργάνωση. Αυτός ο εντελώς ανοιχτός τρόπος οργάνωσης ήταν φανερό ότι έδινε τη δυνατότητα εισόδου στο ΠΑΣΟΚ διαφόρων ατόμων και ομάδων για δικούς τους λόγους. Κυρίως τροτσκιστές διαφόρων αποχρώσεων ήσαν εκείνοι που μπήκαν στις οργανώσεις του κινήματος, έμειναν συσπειρωμένοι στη δική τους οργανωτική δομή και ιδεολογία και επιχείρησαν, όπως φάνηκε στην πορεία, να δημιουργήσουν προβλήματα χειραγώγησης της οργάνωσης του κινήματος. Αυτό, ωστόσο, δεν μπορούσε να συμβεί με όλα εκείνα τα στελέχη που είχαν τροτσκιστική προέλευση και τούτο διότι αρκετοί συνειδητά ενσωματώθηκαν και «αναγεννήθηκαν» μέσα στην οργάνωση του νέου κινήματος. 

Στην πρώτη ΚΕ έβλεπες ανθρώπους που είχαν ένα κοινωνικό εκτόπισμα με αγώνες επαγγελματικούς και κοινωνικούς. Οι καθηγητές Σάκης Καράγιωργας, Κώστας Σημίτης, Βασίλης Φίλιας, Κώστας Μανωλκίδης, ο διπλωμάτης Αλέξανδρος Ξύδης, οι δημοσιογράφοι Γιάννης Κάτρης και Αστέρης Στάγκος, ο συγγραφέας Αντρέας Φραγκιάς, αλλά και οι Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, Αμαλία Φλέμιγκ, Νίκος Κωνσταντόπουλος, Σπύρος Καβουνίδης, Αντώνης Καρράς κ.ά.

Στο πρώτο ΕΓ εκτός από τον Πρόεδρο συμμετείχαν οι Σάκης Καράγιωργας, Άσπα Μανδηλαρά, Βάσω Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης, Αστέρης Στάγκος, Θανάσης Τσούρας, Ακης Τσοχατζόπουλος και Βασίλης Φίλιας. Ήσαν όλοι ισχυρές προσωπικότητες. Βέβαια, ο Τσούρας ήταν ο νεότερος και λίγοι τον γνωρίζαμε από τις παρέες της «Σόνιας» [Πρόκειται για το ζαχαροπλαστείο «Σόνια», στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, εκεί όπου σύχναζαν οι παρέες των νέων που τα μάτια και η σκέψη τους ήταν στραμμένα στον Ανδρέα. Ας πούμε ότι ήσαν οι νέοι της «Παναρμόνια» κι εκείνοι που αποτελούσαν το ΠΑΚ εσωτερικού…].

Είναι αλήθεια ότι εκείνες τις πρώτες μέρες το μόνο που συνέδεε τα μέλη του ΠΑΣΟΚ ήταν η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη. Ο καθένας κουβαλούσε τις δικές του πολιτικές αντιλήψεις και την κοσμοθεωρία του για τα πολιτικά πράγματα και, πέρα από τη διακήρυξη, διαμόρφωνε πολιτικές θέσεις όπως εκείνος τις αντιλαμβανόταν. Οι ομάδες που λειτουργούσαν στο εσωτερικό της οργάνωσης δεν κρύβονταν. Καταρχήν, ήταν η «Δημοκρατική Άμυνα». Ύστερα ήσαν οι κάθε είδους Τροτσκιστές, που πίστευαν ότι βρήκαν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη των οραμάτων τους. Το «ΠΑΣΟΚ-Β» υπό τον Γιάννη Τσεκούρα που επιδίωκε ακόμη την ένοπλη δράση και ήταν ουσιαστικά η ομάδα εκείνη που είχε υπό τον έλεγχό της, κυρίως, τις άλλοτε οργανώσεις του ΠΑΚ στην Ευρώπη (Ιταλία, Ελβετία, Γερμανία). Κι ακόμη διάφορες μικρότερες ομάδες που προέρχονταν από την παραδοσιακή αριστερά («Μαχητής») ή είχαν δημιουργηθεί στα χρόνια της δικτατορίας. Πέρα από τις ομάδες, μέσα στην οργάνωση κυκλοφορούσαν αυτόνομοι επαναστατημένοι δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι, αριστεριστές, παραδοσιακοί αριστεροί, ανδρεϊκοί, παλιοί οπαδοί του Γέρου, σοσιαλδημοκράτες… Οι πάντες χωρούσαν μέσα στο ΠΑΣΟΚ.

Ήταν φανερό πως δεν υπήρχαν ακόμη μεσαία στελέχη σφυρηλατημένα στις αρχές που καθορίζονταν από την 3η του Σεπτέμβρη. Κι έτσι ήταν πολύ δύσκολο να καναλιζαριστούν όλα αυτά τα ανόμοια που πάλευαν να επιπλεύσουν στο όνομα ενός κινήματος που ήθελε να επιβιώσει στον άγριο ελληνικό πολιτικό στίβο. Ωστόσο, στην πορεία, το μόνο εμπόδιο για όλους αυτούς φαινόταν να είναι ο ίδιος ο Ανδρέας, του οποίου ο λόγος είχε άμεση ανταπόκριση στις λαϊκές μάζες. Ιδιαίτερα η ομάδα της Δημοκρατικής Άμυνας που είχε περισσότερα μέλη, ήταν πιο οργανωμένη, είχε έντονη παρουσία στη σπουδάζουσα νεολαία και μαχόταν πεισματικά για τη νομιμοποίηση των τάσεων μέσα στην οργάνωση, πράγμα που θα περιόριζε και τις εξουσίες του Ανδρέα. 

[Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο μου "Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ"]

Ανήκω στη λεγόμενη γενιά του Πολυτεχνείου!!!!

[Με το τζάκετ της εποχής, στο εδώλιο, κυνηγημένος από τον αστυνομικό "Τανάλια". Δεν χρειάζονται λεπτομέρειες. 'Αλλωστε, οι φίλοι μου Στέφανος Τζουμάκας και Τάσος Γουδέλης ξέρουν. Θα τα πούμε άλλη φορά. Με το ύφος αυτό και την ένδυση δεν έχω άλλη φωτογραφία κι έτσι αναγκαστικά... αυτοπροβάλλομαι]

Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν όλοι κάνουν απολογισμούς των προσωπικών τους πεπραγμένων. Και τούτο έχει μια κάποια σημασία διότι ο απολογισμός προφανώς μας οδηγεί στο να βλέπουμε αν έχουμε κάποιο χρέος στον εαυτό μας ή στους συνανθρώπους μας. Μην πάει ο νους σας τώρα στο [βιώσιμο ή μη] χρέος της χώρας στους δανειστές. Από την ημέρα της συγκρότησης του ελεύθερου ελληνικού κράτους…. ΠΛΗΡΩΝΟΥΜΕ δανειστές!!! Κατά την ταπεινή γνώμη μου κακώς ασχολούμαστε συνεχώς με το θέμα αυτό. Θα μου πείτε ότι ασχολούμαστε στο μέτρο που υποχρεωνόμαστε κι εμείς να πληρώνουμε γενικώς χρέη προς το κράτος μας.