Ο ΕΠΙΚΑΙΡΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΣΤΗΣ ΛΙΘΙΝΟΣ

Η ραστώνη του Αυγούστου σου δίνει τη δυνατότητα για αναγνώσεις βιβλίων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα. Τα αγόρασες με αδημονία ελπίζοντας πως θα ανακαλύψεις τις νέες τάσεις της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Γρήγορα, ωστόσο, απογοητεύεσαι. Ύστερα από την ανάγνωση των πρώτων σελίδων τους, τα κλείνεις απογοητευμένος. Οι ίδιες κοινοτυπίες....

Σκέφτεσαι τις διθυραμβικές βιβλιοκριτικές που είχες διαβάσει για αυτά σε εφημερίδες και περιοδικά και εκνευρίζεσαι. Όλες έγραφαν πως αποτελούσαν σημαντικές συμβολές στη λογοτεχνία.

Τότε καταφεύγεις σε βιβλία που αποτελούν διαχρονικές αξίες. Ποτέ δεν σε έχουν απογοητεύσει. Πάντα ανακαλύπτεις κάποιες αθέατες πλευρές τους.

Τα κείμενα του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Από τα μαθητικά σου χρόνια σε έχουν συνεπάρει.

Στη βιβλιοθήκη, εντοπίζεις τα «Άπαντά» του, στην επιβλητική κριτική έκδοση του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου, που κυκλοφόρησαν από την «Εκδόσεις Δόμος».

Παίρνεις στην τύχη τον πέμπτο τόμο στα χέρια σου. Σ’ αυτόν περιέχονται διάφορα άρθρα και ποιήματα του Σκιαθίτη συγγραφέα, δημοσιευμένα κυρίως σε ημερήσια έντυπα της εποχής του.

Καθώς γυρνάς τις σελίδες του, σκεπτόμενος ποιο κείμενο να διαβάσεις, το μάτι σου πέφτει στο άρθρο με τον τίτλο «Οιωνός» (σ. 251-254) Πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» την 1η Ιανουαρίου 1896.

Τρία περίπου χρόνια πριν, η Κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη είχε κηρύξει πτώχευση, η οποία είχε επιφέρει την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου σε βάρος της Ελλάδας. Παράλληλα, ξεκίνησε ο προβληματισμός, για τα αίτια που οδήγησαν σε αυτήν την κίνηση.

Από τις πρώτες κιόλας γραμμές του κειμένου ενθουσιάζεσαι. Κάθεσαι στην πολυθρόνα για να απολαύσεις καλύτερα τη γοητεία της γραφής του μεγάλου συγγραφέα.

Ένα συγκεκριμένο απόσπασμα, στις σελίδες 253-254, σε καθηλώνει με την ευθύβολη κριτική του:

«…Εκ της παρούσης ημών γενεάς τις ημύνθη περί πάτρης;

Ημύνθησαν περί πάτρης οι άστοργοι πολιτικοί, οι εκ περιτροπής μητρυιοί του ταλαιπώρου ωρφανισμένου Γένους, του “στειρεύοντος πριν και ητεκνωμένου δεινώς σήμερον”;

Άμυνα περί πάτρης δεν είναι αι σπασμωδικαί, κακομελέτητοι και κακοσύντακτοι επιστρατείαι, ουδέ τα σκωριασμένης επιδεικτικότητος θωρηκτά. Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και του πιθηκισμού, του διαφθείραντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας.

Τις ημύνθη περί πάτρης;

Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος…».

Κλείνεις βαρύθυμος το βιβλίο. Ύστερα από την ανάγνωση, σε καταλαμβάνει θλίψη. Το μόνο που σκέφτεσαι είναι πως, στην ελληνική ζωή, δεν έχουν αλλάξει και πολύ τα πράγματα από την περίοδο σύνταξης του άρθρου. Όλα, φαίνεται, ακολουθούν την ίδια ολέθρια πορεία.

Εκατόν είκοσι χρόνια κοντεύουν να συμπληρωθούν από τις τόσο εύστοχες επισημάνσεις ενός μεγάλου τεχνίτη της γραφής, που παραμένει διαρκώς επίκαιρος.