[Ενα εξαιρετικό κείμενο, γραμμένο με... θάρρος]
ΤΑΣΟΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
ΤΟ ΒΗΜΑ, 22/5/2012
Λέμε ότι οι πολιτικοί μας είναι διεφθαρμένοι. Λέμε ότι τα κόμματα είναι διεφθαρμένα. Λέμε ότι η δημόσια διοίκηση είναι ανύπαρκτη. Λάθος. Εμείς είμαστε διεφθαρμένοι. Όλος ο λαός είναι διεφθαρμένος. Οι πολιτικοί είναι τα παιδιά μας. Τα κόμματα είναι οι δικοί μας μηχανισμοί. Η δημόσια διοίκηση είναι τα παραλυμένα νεύρα μιας ευκαιριακής συνύπαρξης συμφερόντων που παίζει το ρόλο της κοινωνίας μας.
Ομως ας δούμε τα πράγματα λίγο πιο ήρεμα χωρίς φορτισμένες εκφράσεις όπως το «διεφθαρμένος» - τι σημαίνει διαφθορά; Μήπως επικράτηση συμφερόντων ατομικών ή μικροομάδων έναντι του γενικού κοινωνικού συμφέροντος. Πως εκπροσωπείται το κοινωνικό συμφέρον; Μα από κοινωνική δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη σημαίνει να αποδίδεις τα δέοντα. Δηλαδή μια ισορροπία μεταξύ του δίνω και παίρνω. Ομως στην Ελλάδα επικρατεί η άκρατη ιδιοτέλεια ενός καθολικού ατομισμού. Ο Hegel μίλησε για ενική συνείδηση και καθολική συνείδηση. Η πρώτη είναι αυτή που βλέπει τα πράγματα ατομικά μέσα από τη προσωπική άποψη και συμφέρον. Η δεύτερη μέσα από την σημασία που έχουν για το σύνολο. Νομίζω στη συντριπτική μας πλειοψηφία πέφτουμε στη περίπτωση της ενικής συνείδησης.
Η δική της ελευθερία είναι πιο σπουδαία από την ελευθερία των γύρω. Όλοι έχουν δικαίωμα να κάνουν κατάληψη σ' αυτό που νομίζουν «δικό τους». Οι εργάτες κάνανε παλιότερα καταλήψεις σε εργοστάσια (όταν υπήρχαν) και τα κλείνανε. Οι Δημόσιοι υπάλληλοι κάνουν καταλήψεις στις υπηρεσίες τους. Οι λιμενεργάτες αποκλείουν τα λιμάνια. Οι ναυτεργάτες αποκλείουν τα νησιά. Οι τεχνικοί διοικούν τις ΔΕΚΟ. Οι οδηγοί σταματούν τα λεωφορεία για να κάνουν συνέλευση και παλιότερα οι αεροσυνοδοί κρατούσαν την «Ολυμπιακή» στο έδαφος για να κάνουν εκλογές. Ωσπου έμεινε για πάντα στο έδαφος. Εκεί όμως που η κατάσταση γίνεται τραγική και δικαιολογεί τον τίτλο του κειμένου είναι με τις καταλήψεις των σχολείων και των Πανεπιστημίων.
Ομάδες παιδιών 12-17 χρονών αισθάνονται απόλυτα φυσιολογικά να κλείνουν τα σχολεία οπότε κάποιος υπουργός παιδείας τολμήσει να πει κάτι που δεν τους αρέσει, το ίδιο αισθάνονται και ο γονείς τους. Με την πείρα των καταλήψεων στα σχολεία συνεχίζουν μετά και στα πανεπιστήμια όπου κυριολεκτικά δράκες φοιτητών σταματούν αυθαίρετα τη λειτουργία και τη διοίκηση των Σχολών με καταλήψεις και εισβολές στις Συνελεύσεις. Οι Διοικήσεις συνεδριάζουν μυστικά σε εξωπανεπιστημιακούς χώρους για να δικαιώσουν έτσι τον μύθο του «κρυφού σχολειού» στην Ελλάδα. Όλοι τους κοιτάζουν αμήχανα, δήθεν στεναχωρεμένοι και περιμένουν απλώς πότε θα εκτονωθούν τα παιδιά μας για να τελειώσει κι αυτό. Οι Διοικήσεις των Πανεπιστημίων είναι εκλεγμένες κυρίως από τους φοιτητές. Το πρόγραμμα σπουδών είναι έρμαιο των φοιτητικών πιέσεων.
Οι ημερομηνίες των εξετάσεων στην απόλυτη δικαιοδοσία τους. Οι υπουργοί Παιδείας κάνουν δηλώσεις ότι η κατάσταση είναι απαράδεκτη. «Απαράδεκτο» σημαίνει ότι κάτι δεν γίνεται δεκτό. Ομως γίνονται όλα αυτά δεκτά μέχρι να τελειώσει και αυτή η θητεία στο δύσκολο Υπουργείο και μετά έχει ο Θεός. Κάποιοι υπουργοί από τα δύο κόμματα εξουσίας προσπάθησαν στο παρελθόν να περάσουν ορισμένες μεταρρυθμίσεις. Δεν εφαρμόσθηκαν ποτέ γιατί τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατέβασαν μαθητές, φοιτητές και Πανεπιστημιακούς δασκάλους που χοροπηδούσαν στους δρόμους για να υπερασπιστούν το δικαίωμα στη χαλαρότητα στη νωχέλεια και στην οκνηρία.
Ομως πρόσφατα έγινε ένα μικρό θαύμα στην Ελλάδα. Το δύο κόμματα εξουσίας συνεννοήθηκαν και ψήφισαν έναν νέο νόμο για το Πανεπιστήμιο που ρύθμισε θέματα διοίκησης και «ασύλου». Ασχετα πόσο σωστός ή προοδευτικός ή ρεαλιστικός ήταν ο νόμος, νομίζω ότι ήταν καλός γιατί τώρα τίποτα χειρότερο δεν υπάρχει από την κατάσταση που επικρατεί στα Πανεπιστήμια τα τελευταία 30 χρόνια. Ενας νόμος που στηρίζεται περίπου από τα 2/3 της Βουλής και κατ' επέκταση και του λαού πρέπει να είναι πανίσχυρος. Να όμως που μικρές ομάδες φοιτητών καθοδηγούμενες κατά πάσα πιθανότητα, σταματούν την εφαρμογή του νόμου. Κανείς δεν ενοχλείται.
Η υπουργός αλλάζει υπουργείο και ο νέος υπουργός μάλλον δεν πολυσυμφωνεί με τον νόμο. Κανείς δεν αισθάνεται την ανάγκη να λογοδοτήσει. Γιατί άλλαξε η υπουργός σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο για τον νόμο που ήταν έργο της; Γιατί διαλέχτηκε ένας άλλος υπουργός με διαφορετικές απόψεις; Αν η Κυβέρνηση δεν θέλει τον νόμο τότε γιατί τον έκανε; Αν όχι η ίδια, οπωσδήποτε τα δύο μεγάλα κόμματα που τη στηρίζουν. Δεν υπήρχε η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του; Αν αυτή η έλλειψη πολιτικής βούλησης (πόσες χιλιάδες φορές ακούσαμε αυτή την έκφραση) προέκυψε εκ των υστέρων, όταν αντέδρασαν οι θιγόμενες ομάδες; Αν ναι, ποιοι είναι υπεύθυνοι η υπουργός Παιδείας; Ο υπουργός Δικαιοσύνης; Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη; Ή μήπως ο ίδιος ο Πρωθυπουργός; Κάποιοι από αυτούς δεν αισθάνονται την ανάγκη να πουν στον κόσμο γιατί δεν εφαρμόζεται ο νόμος;
Ας πάρουμε το άλλο ενδεχόμενο ότι η πολιτική βούληση δεν υπήρχε εκ των προτέρων. Δηλαδή ήξεραν ότι δεν θα επιβάλλουν κάτι που ψηφίστηκε αν υπάρχουν αντιδράσεις. Τότε γιατί τόση φασαρία, τόσος χρόνος χαμένος, τόσα μολύβια λιωμένα, μισθοί υπουργών, συμβούλων, βουλευτών; Πρόκειται για άσκηση εξουσίας ή απλή διαχείριση της εξουσίας; Πρόκειται για λόγο ή ηχορύπανση; Την χώρα την διοικεί η εκλεγμένη από τον λαό Κυβέρνηση ή οι φοιτητές, οι Πρυτάνεις, οι Συνδικαλιστές, οι Συντεχνίες, οι Δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες;
Εκτός από την επώδυνη διαχρονικότητα του προβλήματος υπάρχουν και μερικά γεγονότα που σημειολογικά σηματοδοτούν την ροπή μας προς την εύκολη, οκνηρή και κατηφορική λύση. Πριν από δύο χρόνια η ίδια υπουργός κατήργησε την βάση του 10 για την εισαγωγή στα ανώτερα εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Υπάρχουν πάντα σκοπιμότητες που εμείς οι απλοί πολίτες δεν γνωρίζουμε ενώ τις ξέρουν οι υπεύθυνοι επαΐοντες. Η οικονομική ζωή στις μικρές πόλεις, οι καφετερίες που γεμίζουν από φοιτητές, τα δωμάτια που νοικιάζονται. Άλλα ίσως σοβαρότερα όπως να μην ελαττωθούν οι θέσεις εργασίας στην εκπαίδευση ή να φαίνεται χαμηλότερο το ποσοστό ανεργίας στους νέους.
Βέβαια η ανεργία αυξάνεται σε μεγαλύτερες ηλικίες όταν έχουμε απόφοιτους σχολών που δεν ξέρουν που να δουλέψουν. Άλλωστε είναι χαρακτηριστικό των υπανάπτυκτων χωρών η παραγωγή πολλών επιστημόνων χαμηλής ποιότητας.
Έτσι λοιπόν όταν δεν πιάνουμε τους στόχους, δεν προσπαθούμε με άσκηση να τους πετύχουμε την επόμενη φορά. Απλώς κατεβάζουμε τους στόχους. Κατεβάζουμε τον πήχυ. Θα μπορούσαμε στην σύγχρονη Ελλάδα το άλμα εις ύψος να το ονομάσουμε άλμα είς βάθος. Και σίγουρα εκείνος ο γραφικός Ηρακλής των παλιών καιρών σήμερα θα ακολουθούσε διαφορετικό δρόμο απ' αυτόν που ακολούθησε τότε.
Μου φαίνεται ότι αυτή η θέση θα ήταν μισή αν δεν είχε εκτός από τις διαπιστώσεις και μερικά «γιατί». Εδώ το έδαφος γίνεται λίγο σαθρό, επειδή στη μεν διαπίστωση είναι δύσκολο κανείς να διαφωνήσει ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε άθλια κατάσταση, στις εξηγήσεις όμως τα περιθώρια του λάθους είναι μεγάλα. Εξηγώ σημαίνει ότι ιχνηλατώ τα γεγονότα και βρίσκω τις αιτιακές τους συνδέσεις και διαλέγω, άρα αποφασίζω ποιο είναι σημαντικό και ποιο ασήμαντο. Άρα έχω μία άποψη, άρα εκτίθεμαι.
Θα εκτεθώ λοιπόν και μακάρι να μην έχω δίκαιο. Εμείς οι σύγχρονοι Ελληνες έχουμε χαμηλή κριτική ικανότητα. Έχουμε έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις αλλά ατελή κρίση, επομένως υστερούμε ορθολογικά. Έχουμε πολύ έντονο ατομικισμό πράγμα που δεν στερούνταν μάλλον και οι μακρυνοί μας πρόγονοι. Ο ατομικισμός δεν είναι καλή ιδιότητα για την οργάνωση μιας κοινωνίας. Αυτό το έλεγαν και οι αρχαίοι φιλόσοφοι, αλλά ποιος τους διαβάζει αυτούς; Γιατί είμαστε ανώριμος λαός για να οργανώσει το κράτος του;
Ο Μπαλζάκ γράφει για ανώριμα κράτη τα οποία παίρνουν συναισθηματικές αποφάσεις. Βέβαια δεν εννοούσε εμάς γιατί εμείς τότε σχεδόν δεν υπήρχαμε. Είμαστε λοιπόν ανώριμοι με χαμηλή κρίση. Σχεδόν δεν γνωρίζουμε τη σημασία της λέξης «συνέπειες» ούτε την ίδια λέξη στον ενικό δηλαδή «συνέπεια». Γιατί άραγε; Τα σχεδόν 200 χρόνια του ελεύθερου Ελληνικού κράτους δεν είναι πολλά σε σχέση με την παγκόσμια ιστορία. Δεν νομίζω όμως ότι είναι μόνο αυτό. Από τα πρώτα βήματα του κράτους, πάντα υπήρχε ένα Ναυαρίνο που μας έσωζε. Πάντα υπήρχαν κάποιες μεγάλες δυνάμεις που μας έσωζαν. Το 1897 πάλι μας έσωσαν οι Προστάτες από τα λάθη μας.
Βέβαια οι προστάτες δεν είναι ανέξοδα προστάτες, η λέξη έχει την λόγια και την αγοραία σημασία της. Ασφαλώς πάθαμε μεγάλες καταστροφές, ίσως όμως δεν ήταν τόσο μεγάλες για να διδαχθούμε. Γλιστρήσαμε σε ένα εμφύλιο άκριτα και τιμωρήσαμε οι μεν τους δε όπως μας είπαν άλλοι και όχι όπως έπρεπε να το σκεφτούμε σαν συγκάτοικοι της ίδιας χώρας.
Στα 200 χρόνια της ελεύθερης ζωής μας μείναμε στην πολιτική φεουδαρχία χωρίς να οργανώσουμε σύγχρονο κράτος.
Γιατί είμαστε πιο ανώριμοι από τους Βορειοευρωπαίους; Ισως απλώς γιατί είμαστε Μεσογειακός λαός και το μέτωπο του πολιτισμού πέρασε από την Μεσόγειο πριν από πολλά χρόνια και μετακινήθηκε προς άλλα μέρη. Μια ματιά στις άλλες Μεσογειακές χώρες δείχνει παρόμοια εικόνα, σε άλλες λίγο χειρότερη και σε άλλες λίγο καλύτερη. Γιατί είμαστε οι χειρότεροι από τον Νότο της Ευρώπης; Ισως γιατί ζήσαμε τους περισσότερους αιώνες, από τους Ρωμαίους και μετά, χωρίς δικό μας κράτος, στο μεσαιωνικό Βυζάντιο που δεν πρόλαβε την Αναγέννηση, και στην Οθωμανική αυτοκρατορία με τα γνωστά της μειονεκτήματα. Τώρα ακόμη μια φορά είμαστε σ' ένα σταυροδρόμι.
Μοιάζουμε με ανώριμους μαθητές που τους λεν οι δάσκαλοι τι να κάνουν. Επαναστατούμε. Αυτοί θα μας καταδυναστεύουν; Εμείς δεν ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε; Η απάντηση είναι: γιατί ξέρουμε; Ποιες ήταν οι επιτυχίες της σύγχρονης Ελλάδας; Οι δάσκαλοι όμως είναι αυστηροί, απαιτητικοί, προσβλητικοί, συχνά άδικοι. Ετσι είναι συνήθως αυτοί που διατάζουν. Σίγουρα πρέπει να αγωνιζόμαστε για καλύτερες συνθήκες σπουδών, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορούμε να αλλάξουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Μόνο στα Ελληνικά Πανεπιστήμια το πρόγραμμα σπουδών κανονίζεται από τους φοιτητές.
Ομως δεν χρειάζεται στενοχώρια. Μπορούμε να φύγουμε από το σχολείο αν θέλουμε. Μπορούμε να διακόψουμε τις σπουδές μας και να βγούμε στο σχολείο της ζωής. Να γίνουμε ανεξάρτητοι από την Ευρώπη. Να χτυπηθούμε στη ζωή χωρίς προστάτες με ή χωρίς εισαγωγικά και να δείξουμε την αξία μας. Αλλωστε μας αρέσουν εμάς τους Ελληνες οι ηρωισμοί και οι μεγάλες ιδέες. Θα μάθουμε επιτέλους τη σημασία της λέξης «συνέπειες»
Τα επόμενα 500 χρόνια θα είναι πιστεύω κρίσιμα.
Ο κ. Τάσος Λαζαρίδης είναι παθολόγος-νεφρολόγος, καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
No comments:
Post a Comment