Ο τύπος της ωραιότητας, της ομορφιάς, αλλάζει, όχι όμως η αξίωση για ομορφιά.

Είμαστε άνθρωποι! Και λοιπόν; Πιο εγωιστικό ζώο από τον άνθρωπο δεν υπάρχει. Δεν βλέπει πέρα από τη μύτη του, μήτε πάνω από το χαμηλό επίπεδο του εαυτού του. Καλλωπίζει με λόγια, με θεαματικές χειρονομίες, το συμφέρον του.

Αλλά αν το δούμε και από μιαν άλλη άποψη, θα διαπιστώσουμε ότι έτσι ανοίγονται τα μάτια του κόσμου, διαλύονται τα ύποπτα σκοτάδια όπου η ιδιοτέλεια ή ο φανατισμός βρίσκουν έδαφος για να οχυρωθούν, να ψαρέψουν στα θολά, να εκμεταλλευθούν τους αφελείς. Έχει υπάρξει μια συστηματική απομύθευση των πάντων. Απομυθεύονται και ο κόσμος και οι άνθρωποι.

Παρ’ όλα αυτά ο κόσμος είναι ωραίος γιατί απλώς μας χρειάζεται να είναι ωραίος. Θ’ αναρωτηθεί κανείς τι θα πει “ωραίος”! Με το διάβα των εποχών και των συρμών, ο τύπος της ωραιότητας, της ομορφιάς, αλλάζει, όχι όμως η αξίωση για ομορφιά. 

Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος θέλει τη γυναικεία καλλονή συμμετρική ώς την ψυχρότητα· η Αναγέννηση τη θέλει με τους γοφούς χαλαρούς και στρογγυλούς, δηλαδή λαγγεμένη. Η σύγχρονη εποχή την απαιτεί με κάτι το σκυλίσιο στο πρόσωπο, δηκτική. Από την τρίτη ώς την πρώτη εποχή η απόσταση είναι τεράστια, όχι όμως και η διαφορά στον προορισμό. Αισθητικότερη ή αισθησιακότερη η ιδανικη διάπλαση του σώματος, την ίδια διαιώνιση εξυπηρετεί.

Θα το πήγαινα και στην ομορφιά της ιδεολογίας που εξυπηρετεί κι αυτή μια μετουσιωμένη δίψα. Ο επιστημονικός ρεαλιστής δεν λέει πως θέλει την ιδεολογία δούλα των συμφερόντων του. Οικοδομεί μια θεωρία περί ιστορικής ανάγκης, που τους διασφαλίζει έτσι το ιερό κι απαραβίαστο. Υποτάσσει την ιδεολογία στην ιστορική ανάγκη. Η ομορφιά της, μ' αυτό τον τρόπο, γίνεται πιο φυσική. 

Λατρεύεται η Φύση με τη νομοθεσία της στο πρόσωπο της ιδεολογίας, αντί να λατρεύεται κάποιο ακαθόριστο κι αφηρημένο υπόδειγμα με αξία μυστική. Μόνο που και στη θεοποιημένη Φύση αποδίδεται σιωπηρά μια μυστική σημασία· γιατί, διαφορετικά, θα μπορούσε να γυριστεί η ράχη στη Φύση και στη θέλησή της. Από τη στιγμή όπου αποφασίστηκε να μην ερμηνεύεται απλώς ο κόσμος αλλά να μεταμορφώνεται, θα μπορούσε η μεταμόρφωση αυτή να συνίσταται και στην κατάργησή του. Ευλαβούμαι τη Φύση και μαζί τη μεταμορφώνω, είναι μια λογική αντίφαση.

• Λεζάντα: Τιτσιάνο, Γυναίκα με καθρέφτη, 1511-15, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου