Είναι τόσο σκόρπια [η εποχή μας] που αμφιβάλλω αν μπορούμε να την περιγράψουμε, να δώσουμε τα χαρακτηριστικά της πέρα από το ότι υπάρχει ένα γενικό μπάχαλο. Θα μου πείτε τι μ' έπιασε πρωί-πρωί κι ασχολούμαι με τα βιβλία... Μια ζωή χωμένος στις σελίδες τους, και λόγω δουλειάς αλλά πρωτίστως λόγω της αγάπης μου για τον τυπωμένο λόγο.
- ...............................
Έγραφα σε παλιότερο κείμενό μου ότι δεν έχουμε στα χέρια μας κάποιες μετρήσεις, αλλά υποπτευόμαστε ότι όλο και περισσότεροι τηλεθεατές αρχίζουν να νιώθουν αποστροφή για τα βράδια που, καθισμένοι αναπαυτικά στον καναπέ, μένουν κολλημένοι μπροστά στο μαγικό κουτί. Υπάρχει πράγματι ένα τεράστιο κοινό, εξαντλημένο από τα μέσα επικοινωνίας, που περιπλανάται ανήσυχα από κανάλι σε κανάλι, αναζητώντας την πρωτοτυπία. Βεβαίως, έχει και μια δόση αλήθειας η άποψη ότι αυτή ακριβώς η «κουλτούρα του καναπέ» ευθύνεται έως ένα βαθμό και για την απομάκρυνση του κόσμου από το βιβλίο. Για τον john Keane («Μέσα επικοινωνίας και δημοκρατίας») αυτή η άποψη είναι υπερβολική, δεδομένου ότι για ορισμένες κοινωνικές ομάδες, ιδίως για τους κατοίκους των αστικών κέντρων που ανήκουν στα μεσαία στρώματα και έχουν κάποια μόρφωση, τα βιβλία και τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας δεν μπορούν να αλληλοϋποκατασταθούν, αφού εξυπηρετούν τελείως διαφορετικές λειτουργίες και αξιολογούνται ανάλογα.
- ...............................
Ωστόσο, κανείς δεν αμφιβάλλει ότι ο χρόνος που αφιερώνεται στο διάβασμα ελαττώνεται, σε αντίθεση με εκείνον που αφιερώνεται στην τηλεόραση. Και είναι βέβαιο ότι κερδίζουν «αναγνώστες» οι εφημερίδες εκείνες που προσαρμόζουν την αισθητική τους σύμφωνα με τα γούστα του τηλεθεατή. Αλλά με φουντώνει η αισιοδοξία του Ουμπέρτο Έκο, που διατυμπανίζει ότι τα βιβλία έχουν φτιαχτεί για να τα παίρνουμε στα χέρια μας, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα στο πλήθος, ακόμη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη και όπου και όταν οποιαδήποτε μπαταρία έχει αποφορτιστεί, μπορούμε να τα υπογραμμίζουμε, μας επιτρέπουν να διπλώνουμε τις γωνίες των σελίδων τους ή να βάζουμε σελιδοδείκτες, μπορούμε να τα αφήσουμε να πέσουν στη γη ή να τα εγκαταλείψουμε ανοιχτά πάνω στο στήθος… Υπάρχει ελπίδα και πιθανότητα να νικηθεί η κουλτούρα του καναπέ…
- ...............................
Αλλά για να πλησιάσω στο θέμα που έθεσα εξαρχής... Στην εποχή μας και στην κοινωνία μας, που διαρκώς βρισκόταν και τώρα φυσικά βρίσκεται αντιμέτωπη με νέα και σύνθετα προβλήματα, τα βιβλία εκτελούν ή θα πρέπει να επιτελούν ένα διπλό προορισμό. Αφ' ενός μεν δίνουν σχήμα και τελεσίδικη μορφή σε ιδέες που είναι ακόμη κρυμμένες στο κοινωνικό υποσυνείδητο και που μόνον ορισμένοι απροσάρμοστοι κι απομονωμένοι άνθρωποι έχουν το θάρρος να υποστηρίξουν. Το βιβλίο σ' αυτή την περίπτωση δίνει την εντύπωση ότι θέτει γενικά προβλήματα, ενώ η αλήθεια είναι ότι απλώς εκφράζει τα λανθάνοντα αυτά προβλήματα και ερωτήματα. Στη δεύτερη περίπτωση τα βιβλία δίνουν απαντήσεις σε προβλήματα που ήδη έχει συνειδητοποιήσει η κοινότητα, αλλά και που δεν ξέρει ακόμη πώς να τα λύσει.
- ...............................
Δεν ξέρω πώς αλλά μου ήρθε στο μυαλό Η ΔΙΚΗ του Φραντς Κάφκα, όπου τον ήρωά του, «τον Τζόζεφ Κ. κάποιος τον είχε σίγουρα συκοφαντήσει, διότι χωρίς να 'χει κάνει τίποτα κακό, συνελήφθη ένα ωραίο πρωί...». Η φράση αυτή του Κάφκα με την οποία αρχίζει η "Δίκη" του, δεν είχε τίποτα το φιλολογικό, παρά ήταν η πιο σκληρή εμπειρία ζωής. Η "καφκική ατμόσφαιρα", που μπήκε στο λεξιλόγιό μας, θεωρήθηκε , ίσως πριν από τον πόλεμο, ως ένα πλασματικό προϊόν μιας αλληγορικής φαντασίωσης. Η Ιστορία όμως ήρθε και της έδωσε ένα ανησυχητικό βάρος πραγματικότητας. Όλα τα στοιχεία που έπλασε με τη φαντασία του ο Κάφκα, είτε είναι ο άνθρωπος-έντομο της ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ είτε είναι ο απρόσιτος άρχοντας του ΚΑΣΤΡΟΥ, βρίσκονταν πάντα μπροστά στα μάτια του κόσμου που δεν χρειαζόταν πια να ψάξει την αλληγορική τους διάσταση. Ο παραλογισμός είχε πάψει πια να είναι μεταφορικό σχήμα λόγου...
No comments:
Post a Comment