ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ;

Επειδή βαρέθηκα, κουράστηκα να γράφω για την πολιτική και βλέπω μερικές φορές τη ματαιότητα, λέω, άει στο διάολο, δεν πάτε... κατά διαόλου όλοι σας! Με όλα όσα συμβαίνουν στη νεοελληνική κοινωνία, αναρωτιέμαι αν θα προλάβει η γενιά μου ν' ανασάνει, να νιώσει γεμάτη από τις χαρές της ζωής ή θα φύγει βουτηγμένη στην αγωνία και στα αναπάντητα ερωτηματικά. Δεν μπορώ να κατανοήσω τη λογική όλων όσοι ασχολούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με την πολιτική και τη δημοσιότητα! Σήμερα η πολιτική και όσοι οργανώνουν τις εκδηλώσεις για επικοινωνία, έχουν βρει τον τρόπο να κρατούν τις σχέσεις τους απείραχτες. Έχω την εντύπωση όμως ότι οι Έλληνες γυρεύουν τον εαυτό τους μέσα στο μωσαϊκό από χρώματα, φωνές, χαρακτήρες, ιδέες, ουρλιαχτά, σκοτωμούς, οικονομικά αλισβερίσια...

Διάβαζα τις προάλλες, για άλλη μια φορά, το "Ελεύθερο Πνεύμα" του Γιώργου Θεοτοκά. Ένα κείμενο -φωτιά για την εποχή του και μου άρεσε τότε που το ξεφύλλιζα για πρώτη φορά στο Α΄ ή στο Β΄ έτος της Νομικής. Μου έκανε εντύπωση ότι η ανησυχία ενός νέου ανθρώπου, που ήτανε 24-25 χρονώ όταν το έγραψε [δηλαδή, το 1928-29], που τον απασχολούσε η χειραφέτηση της μεταπολεμικής γενιάς, της καταπιεσμένης από τη ρουτίνα της πνευματικής ζωής της εποχής. Προσέξτε ότι το πρώτο από τα τέσσερα δοκίμια του "Ελεύθερου Πνεύματος" έχει τον τίτλο "Περίπατος στην Ευρώπη"! Αρχίζει έτσι:

Η Ευρώπη είναι σαν ένας κήπος που συγκεντρώνει τα πιο διαφορετικά λουλούδια, τα πιο αταίριαστα χρώματα. Κάθε φορά που περνούμε τα σύνορα μιας ευρωπαϊκής χώρας, αισθανόμαστε πως όλα αλλάζουν τριγύρω μας, όχι μόνο η γλώσσα και οι κοινωνικές συμβάσεις, μα κι ο αέρας που αναπνέουμε, κ' η ουσία της γης που πατούμε, κι ο χαραχτήρας των ανθρώπων που συναντούμε. Σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα αισθανόμαστε αμέσως μια ιδιαίτερη έκφραση, μοναδική και αμίμητη, μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία, ζωντανή και αεικίνητη, δημιούργημα της φύσης, των αιώνων και της ιδιοφυΐας ενός λαού. [...] Η Ευρώπη είναι ένα σύμπλεγμα από άπειρες αντιθέσεις. Διαφορετικές και πολύ συχνά αντίθετες ψυχικές διαθέσεις γεννιούνται στο Βορρά και στη Μεσημβρία, στη Δύση και στην Ανατολή. Διαφορετικούς τρόπους του αισθάνεσθαι και του σκέπτεσθαι εκδηλώνουν οι Λατίνοι, οι Αγγλοσάξωνες, οι Γερμανοί, οι Σλαύοι. [...] Όπως ξέρετε υπάρχουν στην Ελλάδα πολλοί σχολαστικισμοί από όλα τα είδη κι όλες τις αποχρώσεις, ριζοσπαστικοί και συντηρητικοί, νεανικοί και γεροντικοί, μα βλοσυροί όλοι σα δικαστές κακουργοδικείου. Ένας από τους πιο στενούς σχολαστικισμούς μας είναι ο σχολαστικισμός των ανθρώπων που θέλουν να ανήκουν στη γερμανική σχολή, ή στη γαλλική, ή σε οποιαδήποτε άλλη τοπική σχολή. Σ' αυτήν την τάση των Ελλήνων διανοουμένων να υποδιαιρούνται σε τοπικές σχολές, νομίζω πως διακρίνω πολύ επαρχιωτισμό και αρκετό κομματισμό. [...] Αυτός ο σχολαστικισμός των τοπικών σχολών δείχνει καλά τη στενότητα των οριζόντων μας. Έχουμε διανοουμένους γερμανομανείς, γαλλομανείς, αγγλομανείς, μοσχοβίτες, όπως έχουμε και αγνούς εντοπίους διανοουμένους, προσκολλημένους στις στενά τοπικές παραδόσεις μας [προγονολατρεία, βυζαντινή παράδοση, δημοτικό τραγούδι], μα δεν έχουμε πολλούς αληθινούς Ευρωπαίους...

Άραγε, πόσο οι διαπιστώσεις αυτές του Θεοτοκά απέχουν από τη σημερινή πραγματικότητα; Βέβαια, η εποχή μας διαφέρει από την εποχή του Θεοτοκά. Μια εποχή που είχε βγει από έναν καταστρεπτικό Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και η χώρα μας προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της. Είχε προηγηθεί η Μικρασιατική Καταστροφή και η ηττοπάθεια ήταν το καθημερινό ρούχο των Ελλήνων. Ωστόσο, οι νέοι άνθρωποι βλέπανε μπροστά. Θέλανε να ζήσει η πατρίδα τους, να επουλώσει τις πληγές, να ξεπεράσει τις τραυματικές εμπειρίες και να φτιάξει ένα καινούργιο κόσμο. Θέλω να δώσω ένα στίγμα της εποχής μας, να ιχνογραφήσω το χαρακτήρα της νεοελληνικής κοινωνίας, των ανθρώπων και των σχέσεών τους και δεν μπορώ. Γιατί κάθε μέρα, τα συμπεράσματά μου ανατρέπονται από την οδυνηρή πραγματικότητα.