Διαμαρτύρονται ορισμένοι δημιουργοί από το χώρο του θεάτρου για τη στάση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών απέναντι στον Γιώργο Λούκο και τις καλλιτεχνικές επιλογές του αλλά και για την εν γένει ιδεολογική προγραμματική κατεύθυνση του Φεστιβάλ. Αρκετά καλοί ηθοποιοί, σκηνοθέτες κ.ά. είναι αυτοί που υπέγραψαν το κείμενο διαμαρτυρίας, αλλά δύσκολο να πούμε ότι είναι "κορυφαίοι" ή "η αφρόκρεμα του ελληνικού θεάτρου", όπως γράφτηκε στην Ελευθεροτυπία. Τους εκτιμούμε όλους, αλλά δεν είναι ανάγκη κάθε τόσο να γίνεται ζύγισμα για την ποιότητα των μεν ή των δε. Αλλά, ιδού το κείμενο:
«
Το Σωματείο φαίνεται να αγνοεί και να περιφρονεί επιδεικτικά τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα των ελληνικών και ξένων παραγωγών που φιλοξένησε πέρυσι και φιλοξενεί και φέτος το φεστιβάλ, υποστηρίζοντας μιας αμφιλεγόμενη ελληνοκεντρικότητα. Επιτίθεται αδιακρίτως σε όλους τους Ευρωπαίους δημιουργούς που συμμετέχουν και υποτιμά κάθε Έλληνα δημιουργό που μετέχει σ' αυτό, εμφανίζοντάς τον σαν μαριονέτα σκοτεινών εξουσιών και διαβουλεύσεων.Διατυπώνει απόψεις περί εισαγωγής πολιτισμού, το 2007, και δείχνει έτσι, ότι δεν έχει καμία γνώση για τα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, καμία ανάγκη ανταλλαγής σκέψεων και εικόνων, περιφρονώντας επιδεικτικά το ευρωπαϊκό θέατρο, απαξιώνοντας τη δουλειά σκηνοθετών με παγκόσμιο κύρος, αγνοώντας ακόμα και το κοινό και τη μοναδική του ευκαιρία να δει στη χώρα μας παραστάσεις με διεθνή αναγνώριση.Μιλά για εποχή αποκλειστικοτήτων, ενώ όλοι ξέρουμε ότι πρώτη φορά, πέρυσι, άνοιξαν οι πόρτες για να δούμε τόσες καινούργιες δουλειές και ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού θεάτρου για πρώτη φορά παρουσιάστηκε στο ελληνικό φεστιβάλ, χωρίς το κριτήριο της εμπορικότητας.Ανησυχεί το ΣΕΗ για την επαρχία, αλλά δεν ανησυχεί για το επίπεδο των παραστάσεων που, με πρόσχημα την εμφάνισή τους στο φεστιβάλ Αθηνών, επί σειρά ετών έκαναν την επαρχία κομμάτι μιας κερδοφόρας επιχείρησης με πολύ αμφιλεγόμενα αποτελέσματα, και κάνει τον απίθανο διαχωρισμό των ανοιχτών και των κλειστών χώρων, επειδή πιθανώς οραματίστηκε ένα φεστιβάλ χωρίς air condition και θεωρεί ότι οι ελληνικές παραγωγές μόνο σε ανοιχτούς χώρους μπορούν να παρουσιαστούν.Κυρίως, όμως, πώς μπορεί να μας εκπροσωπεί ένα σωματείο το οποίο κλείνει τα μάτια στην παγκόσμια σκηνή, εμφανίζει τους Έλληνες ηθοποιούς ως φερέφωνα ξένων επιλογών και δείχνει να έχει το προνόμιο της διαχείρισης του αρχαίου δράματος; Πώς μπορεί να μας εκπροσωπεί ένα σωματείο που καταγγέλλει κάθε προσπάθεια ανανέωσης με πρόσχημα την προστασία μας από την ανεργία, και προτάσσει το ότι, ο μόνος δρόμος να βγούμε από αυτήν, είναι η ανάθεση παραστάσεων αρχαίου δράματος στους ελεύθερους θιάσους; Αυτή η συγκεκριμένη καταγγελία που στρέφεται εναντίον του Φεστιβάλ Αθηνών, σε καμία περίπτωση δεν απηχεί τις απόψεις μας και δεν εκπροσωπεί το σύνολο των μελών του ΣΕΗ, στο οποίο πολλοί από τους υπογράφοντες ανήκουμε».
Προφανώς, θα απαντήσει το ΣΕΗ. Ωστόσο, πρέπει να έχει κανείς καθαρό μυαλό για να δει τα πράγματα με κριτικό μάτι. Φυσικά και ο Λευτέρης Βογιατζής θα υπέγραφε ένα τέτοιο κείμενο, αφού έχει ευνοηθεί [η εκτίμησή μας είναι απεριόριστη και δεν τον κατηγορούμε, απλώς έτσι είναι...] από το Ελληνικό Φεστιβάλ και ενδεχομένως κάποιοι άλλοι.
Αυτού του είδους τα κείμενα με τον κατάλογο των υπογραφών μου θυμίζουν τα συνήθη κείμενα των ανθρώπων που στηρίζουν σε διάφορες δράσεις και εσαεί τον Συνασπισμό (που παλιότερα ήταν ΚΚΕεσ., ήταν ΕΑΡ κ.λπ.). Δεν μπορούν να εκφράζουν τις απόψεις τους με ένα τρόπο πιο αποτελεσματικό, παραγωγικό, δημιουργικό; Γιατί τοποθετήθηκαν με μιας απέναντι; Δηλαδή, είναι εχθροί του Φεστιβάλ όσοι έχουν διαφορετικές απόψεις; Το να λέμε ότι δεν μας ενδιαφέρει να δούμε το Φεστιβάλ της Αβινιόν στην Αθήνα έχει μια κάποια βάση, διότι αν το θέλουμε, θα πάμε στην Αβινιόν. Θέλουμε
ελληνικό φεστιβάλ! Αλλά καθώς μελετάω τα διάφορα δημοσιεύματα ανέσυρα κι ένα του
Ριζοσπάστη (1-4-2007), γραμμένο από τη
Σοφία Αδαμίδου - φαντάζομαι δεν την ενοχλεί που το αναδημοσιεύω κι αυτό δεν σημαίνει ότι συμφωνώ με όλα τα γραφόμενα, όπως λόγου χάρη όταν βάζει στο ίδιο τσουβάλι το ΠΑΣΟΚ με τη Νέα Δημοκρατία:
Αίτημα η πολιτιστική ανάπτυξη σε όφελος της κοινωνίαςΡιζικές ανατροπές σε κάθε έκφανση της ζωής μας, είτε λέγεται Παιδεία, είτε λέγεται εργασιακές σχέσεις, οικονομία, πολιτιστικές αξίες, κλπ. επιβάλλει με γρήγορα και σταθερά βήματα η κυβέρνηση της ΝΔ, συνεχίζοντας το έργο του ΠΑΣΟΚ (που ιδιωτικοποίησε τα πνευματικά ιδρύματα). Προσπαθώντας να επιταχύνει τις διαδικασίες εκχώρησης του πολιτισμού μας στη βιομηχανία του θεάματος, ακολουθεί τις επιταγές της ΕΕ, για μια ενιαία πολιτιστική ταυτότητα, ενταγμένη πάντα στη λογική της εμπορευματοποίησης, που θα εξυπηρετεί την ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά, αλλά ταυτόχρονα θα διαμορφώνει και θα χειραγωγεί συνειδήσεις.
Σ' αυτές τις εκφρασμένες πολιτικές, σε όλους τους τομείς του πολιτισμού, τοποθετήθηκαν πριν από λίγες μέρες τα καλλιτεχνικά σωματεία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος - Ακροάματος σε συνέντευξη Τύπου, με αφορμή τη δημοσιοποίηση του προγράμματος του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2007, από το οποίο εξοστρακίζεται το αρχαίο δράμα, απαξιώνονται οι Ελληνες δημιουργοί ή περιορίζονται -δημιουργώντας και άλλοθι οι διαμορφωτές του - σε κλειστούς και μικρούς χώρους.
Ασέβεια και αλαζονεία;Η χώρα μας έχει την ευλογία να διαθέτει δεκάδες αρχαία θέατρα, όπου ο ελληνικός λαός προσέρχεται κατά χιλιάδες, επικοινωνώντας, χρόνια τώρα, με τα υψηλότερα έργα που γέννησε η ανθρωπότητα. Αρκετές απ' αυτές τις παραστάσεις, που συχνά διέσχιζαν απ' άκρη σ' άκρη τη χώρα, ήταν παραγωγής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Πώς μπορεί να ξεκινήσει μια απαιτητική ελληνική παραγωγή αρχαίου δράματος αν δεν έχει τη στήριξη του μεγαλύτερου πολιτιστικού οργανισμού, όπως το Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου; Με τι οικονομικές δυνατότητες θα βγει μια τέτοια παράσταση στην πολιτιστικά υποσιτιζόμενη περιφέρεια; Οι ξένες παραγωγές θα μπορούσαν να πάρουν ποτέ το δρόμο της περιφέρειας;
ΕπίδαυροςΣτην ουσία δεν πρόκειται για μια αντιπαράθεση ανάμεσα στο ελληνικό και το ξένο, αλλά για μια λογική που θεωρεί το ξένο καλύτερο από το ελληνικό. Ας θυμηθούμε αυτό που είπε σε συνέντευξή του αμέσως μετά την τοποθέτησή του στη θέση του διευθυντή του Φεστιβάλ ο Γιώργος Λούκος, φέρνοντας μαζί του ως μέλη του ΔΣ επίσης ανθρώπους από το εξωτερικό.
«Δεν μπορώ να διανοηθώ - ίσως γιατί είμαι περισσότερο Ευρωπαίος από Ελληνας... - ότι σε ένα συμβούλιο θα μπορούσαμε να αποφασίζουμε με ανθρώπους που μπορεί να έχουν γνώσεις γενικές και να έχουν δει πολλά πράγματα αλλά δεν είναι αυτό το αντικείμενό τους. Αυτοί "οι ξένοι" δεν είναι απλώς "ξένοι", αλλά είναι ο διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, ο διευθυντής του Λίνκολν Σέντερ Φέστιβαλ και ο διευθυντής ενός θεάτρου όπως το "Σάντλερς Γουέλς" του Λονδίνου».
Δε θεώρησε καθόλου τιμή του ο Γιώργος Λούκος την τοποθέτησή του σ' αυτή τη θέση του Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου, η ύπαρξη του οποίου και η όποια ακτινοβολία του σε παγκόσμιο επίπεδο είναι προϊόν μόχθου, πολλών και αξιόλογων δημιουργών, πολύ πριν απ' αυτόν. Θα έπρεπε ίσως να διαβάσει λίγο προσεκτικότερα αυτά που στο ίδιο το site του Φεστιβάλ γράφονται, για να ασεβεί και να συμπεριφέρεται λιγότερο προσβλητικά και αλαζονικά απέναντί τους.
Χαριστική βολή«Ιστορικά το Φεστιβάλ Αθηνών - όπως σημειώνει ο πρόεδρος της ΠΟΘΑ, Λεωνίδας Βαρδαρός - είχε πάντα διεθνή χαρακτήρα, αλλά στο πρόγραμμά του οι ελληνικές συμμετοχές είχαν το μεγαλύτερο μέρος. Συγχρόνως, είχαν και τη μεγαλύτερη συμμετοχή κοινού. Με την τελευταία απόφαση της κυβέρνησης για εξοστρακισμό των ελληνικών παραγωγών από το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, δίνεται η χαριστική βολή σε ένα χώρο που είχε τεράστια παράδοση και που έχει συνδεθεί με τις ανάγκες του ελληνικού λαού. Παράλληλα πιστεύουμε ότι υποβαθμίζεται ο ρόλος των θεάτρων, ως ιστορικών μνημείων, με τη μείωση παραγωγών σε αυτά και τη μεταφορά των ελληνικών παραγωγών σε κλειστούς χώρους. Δεν έχουμε ακριβή στοιχεία, γιατί δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, για τη συμμετοχή του κοινού σ' αυτές τις επιλογές της σημερινής διεύθυνσης του Φεστιβάλ. Από προσωπικές εκτιμήσεις, η εικόνα που έχουμε είναι ότι έχει μειωθεί».
Στο Ηρώδειο δεν ανεβαίνει καμιά ελληνική θεατρική παραγωγή. Απουσιάζουν παντελώς τα ΔΗΠΕΘΕ, αλλά και θίασοι του ελεύθερου θεάτρου. Στην Επίδαυρο, το ελληνικό θέατρο θα εκπροσωπηθεί μόνο από τα δύο κρατικά θέατρα και το Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, που δεν επιβαρύνουν οικονομικά το Φεστιβάλ, και την περσινή παραγωγή της «Αντιγόνης».
Η χρηματοδότηση των ελληνικών παραγωγών από το Φεστιβάλ έδινε τη δυνατότητα και στο κοινό της περιφέρειας να παρακολουθήσει αυτές τις παραστάσεις. Από την άλλη, η μείωση των καλλιτεχνών που ασχολούνται στο Φεστιβάλ φτάνει στο 50%, συγκριτικά με όσους απασχολούνταν την προηγούμενη δεκαετία. Και, επιπλέον, με περισσή θρασύτητα, λέει ότι όποιος θέλει μπορεί να νοικιάσει το Ηρώδειο αντί 45.000 ευρώ.
Συνέπειες μιας πολιτικήςΟμως, το πρόβλημα δεν είναι μόνο στους αριθμούς. Είναι βαθύτερο και ουσιαστικότερο. Οπως τονίζει η αντιπρόεδρος του ΣΕΗ, Ελένη Γερασιμίδου, «το αρχαίο δράμα, ο πυλώνας του ελληνικού και παγκόσμιου θεάτρου, δέχεται το μεγαλύτερο χτύπημα και το εγκυρότερο φεστιβάλ αρχαίου δράματος υποβαθμίζεται». Η Ελένη Γερασιμίδου μίλησε και για άλλα σοβαρά πολιτιστικά ζητήματα και τις συνέπειες της σχετικής πολιτικής, όπως το Κέντρο Θεάτρου και Χορού, το Κέντρο Κινηματογράφου, την Ακαδημία Τεχνών, τα ΔΗΠΕΘΕ, τις χορηγίες, κ.ά. Θέματα, για τα οποία μίλησαν και άλλοι καλλιτέχνες: Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ποντίκας αναφέρθηκε στα προβλήματα του κινηματογράφου και των Ελλήνων σκηνοθετών, ενώ η Λυδία Αγγελοπούλου και η Μαρία Μητσοπούλου (Σωματείο Λυρικής Σκηνής) μίλησαν για τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Λυρική Σκηνή και οι εργαζόμενοι σ' αυτήν.
Η
Αννα Συνοδινού, αναφερόμενη στην απορριφθείσα από το Φεστιβάλ πρότασή της να παρουσιάσει τις «Ευμενίδες» του Αισχύλου στα αρχαία ελληνικά, διάβασε την απάντηση που έλαβε από τον Γιώργο Λούκο και έλεγε: «Δεν πιστεύουμε ότι ο καλλιτεχνικός και παιδευτικός χαρακτήρας του φεστιβάλ στηρίζεται στην επιστροφή με παραστάσεις στην αρχαία ελληνική».
Ο
Γιάγκος Ανδρεάδης σημείωσε: «Είμαι υπέρ των εισαγωγών. Οχι υπέρ της μετακένωσης. Μετακένωση είναι όταν έχεις έναν κουβά και αδειάζεις στον άλλο. Δεν είναι έτσι η πνευματική ζωή κι όταν είναι, είναι καταστροφικό. Και για να μη γίνει μετακένωση πρέπει να υπάρχουν "εμείς". Μπορείς να εισάγεις άφοβα και είναι θετικό, αν εσύ υπάρχεις».
Ενωμένος αγώνας καλλιτεχνώνΤη στήριξή του στη φωνή διαμαρτυρίας των καλλιτεχνικών σωματείων εξέφρασε ο
Στέφανος Ληναίος, ο οποίος, παρά την απαισιόδοξη προς στιγμήν νότα των όσων είπε, προέτρεψε στην ενότητα των δημιουργών και πνευματικών ανθρώπων της χώρας μας. «Φοβάμαι ότι δε θα γίνει τίποτε. Εχουμε απέναντί μας έναν παντοδύναμο οργανισμό που διαχειρίζεται άλλοτε καλά, άλλοτε κακά τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου μας». Αναφερόμενος στο συγκρότημα Λαμπράκη είπε: «Εχουμε αρνητικά και θετικά αποτελέσματα, όμως δεν παύει τον πολιτισμό μας να τον διαχειρίζεται αυτό το παντοδύναμο συγκρότημα. Αν θέλουμε όχι να το πολεμήσουμε αλλά να αντιπαρατεθούμε ή να πούμε ότι δεν είναι σωστό να μονοπωλείται ο πολιτισμός, πρέπει κι εμείς να έχουμε να προτείνουμε κάτι, αν όχι καλύτερο τουλάχιστον ίδιο, και για να γίνει αυτό πρέπει όλα τα πνευματικά σωματεία να βοηθήσουν».
Τέλος, τη στήριξη στα ζητήματα που θέτει η ΠΟΘΑ εξέφρασε ο εκπρόσωπος του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ (το μόνο κόμμα που ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση),
Στράτος Σαραντίδης, ο οποίος μεταξύ άλλων είπε: «Απέναντι σ' αυτή την κατάσταση δεν μπορεί να υπάρχει κανένα άλλο μέσο αντίστασης και αντίδρασης παρά μόνο ένας ενωμένος αγώνας, όλων των καλλιτεχνών, όλων των πνευματικών ανθρώπων αυτής της χώρας, σε μια προσπάθεια να επιβάλουν μια άλλη πολιτική που θα έχει σαν κέντρο της τον άνθρωπο, τις ανάγκες του και στον πυρήνα της την πολιτιστική ανάπτυξη σε όφελος όλης της κοινωνίας».
